Na szczycie Rady Europejskiej (RE) 23 czerwca Ukraina i Mołdawia uzyskały status kandydatów do UE. Decyzja ta została określona jako historyczna zarówno przez kierownictwo UE, jak i władze Ukrainy i Mołdawii. Prezydent Wołodymyr Zełenski wskazał brak alternatywy dla przyszłego członkostwa i wezwał Radę Najwyższą do uchwalenia koniecznych reform, podobnie prezydent Maia Sandu zobowiązała się do dalszej modernizacji kraju. Akcent na reformy wynika z tego, że dalsze kroki na drodze do członkostwa będą zależeć od spełnienia warunków określonych w opiniach Komisji Europejskiej na temat wniosków Ukrainy i Mołdawii o członkostwo z 17 czerwca, a także tzw. kryteriów kopenhaskich oraz gotowości samej Unii do przyjęcia nowych państw. Warunki te dotyczą przede wszystkim reform wewnętrznych.
Na Ukrainie chodzi m.in. o reformę systemu sądownictwa, w tym prawne uregulowanie wyboru sędziów Sądu Konstytucyjnego, usprawnienie procesu powoływania członków Wyższej Rady Sądownictwa oraz Wyższej Komisji Kwalifikacyjnej Sędziów, dokończenie procesu wyboru szefa Specjalnej Prokuratury Antykorupcyjnej i Narodowego Biura Antykorupcyjnego, a także implementację ustawy o deoligarchizacji państwa, zakończenie reformy prawodawstwa dotyczącego funkcjonowania rynku medialnego i praw mniejszości narodowych.
Podobne warunki postawiono Kiszyniowowi, od którego oczekuje się m.in.: kontynuacji rozpoczętej reformy wymiaru sprawiedliwości (w tym uwzględnienia związanych z nią uwag Komisji Weneckiej i OBWE), postępów w walce z korupcją, ograniczenia wpływów środowisk oligarchicznych na życie gospodarcze i polityczne oraz ochrony praw człowieka (w tym równości płci). W przypadku niespełnienia unijnych wymogów możliwe jest cofnięcie statusu kandydata.
Komentarz
- Decyzja RE stanowi przełom w relacjach Ukrainy i Mołdawii z UE. Potwierdzenie perspektywy członkowskiej stanowiło jeden z głównych celów ekip rządzących na Ukrainie od 2014 r. i w Mołdawii – po objęciu władzy przez prozachodnią Maię Sandu i partię PAS. Na pozytywną decyzję Rady wpłynęła radykalna zmiana sytuacji politycznej w Europie po inwazji Rosji na Ukrainę. Opór do tej pory sceptycznych państw (m.in. Niemiec, Francji, Austrii, Holandii i Danii) udało się przełamać m.in. dzięki utożsamieniu blokowania tej decyzji ze sprzyjaniem Rosji, a także poparciu tamtejszych społeczeństw dla ukraińskich aspiracji. Przyznanie statusu kandydata obu krajom jest zatem wyrazem potwierdzenia wiarygodności UE w oczach obywateli, ale też stanowi sygnał wobec Moskwy, że UE nie godzi się na tworzenie przez Kreml strefy wpływów w Europie.
- Osiągnięcie porozumienia pomiędzy państwami od dawna popierającymi akcesję Ukrainy (przede wszystkim Polska, Litwa, Łotwa i Estonia) a krajami sceptyczne nastawionymi do tej idei zostało zarazem obwarowane wieloma warunkami. Konieczność przeprowadzenia szeregu reform przez Kijów i Kiszyniów, jeszcze przed decyzją o „dalszych krokach” na drodze do akcesji, sprawia, że nawet ich realizacja może nie wystarczyć do formalnego otwarcia negocjacji członkowskich. Z kolei wymóg spełnienia tzw. kryteriów kopenhaskich (bardzo ogólnych, co pozostawia szerokie pole do interpretacji) i gotowości samej UE do rozszerzenia (co można wiązać m.in. z postulatami reformy samej UE, w tym systemu głosowania) powoduje, że formalne postępy na ścieżce integracji z UE będą zależne nie tyle od sukcesu refom, ile od decyzji państw członkowskich. Proces ten będzie więc długotrwały, zbiurokratyzowany oraz w dużej mierze uzależniony od rozgrywek i politycznych ustaleń wewnątrzunijnych. Z jednej strony UE uzyskała silny instrument wpływu na Ukrainę i Mołdawię w zakresie reform, z drugiej jednak niektóre państwa wspólnoty mogą chcieć go wykorzystać do osiągnięcia innych celów, w tym do realizacji partykularnych interesów. Przykładem takiego podejścia jest postawa Węgier, na których żądanie wpisano warunek przeprowadzenia reformy ustawodawstwa dotyczącego ochrony mniejszości narodowych, co od wielu lat jest przyczyną napiętych relacji Budapesztu z Kijowem... czytaj więcej
