30 maja rząd w Moskwie przyjął rozporządzenie ograniczające do 31 grudnia br. eksport gazów szlachetnych z Rosji. Dostawy tych gazów za granicę będą możliwe jedynie na podstawie specjalnej zgody rządu udzielanej na wniosek Ministerstwa Przemysłu i Handlu FR. Gazy szlachetne (tzw. helowce) to pierwiastki należące do 18. grupy układu okresowego. Zalicza się do nich: hel, neon, argon, krypton, ksenon i radon.
Decyzja Moskwy uderza przede wszystkim w globalny rynek neonu. Zgodnie z szacunkami w ubiegłym roku rosyjski eksport tego gazu zaspokajał ok. 30% światowego zapotrzebowania. Po inwazji na Ukrainę i wstrzymaniu wytwarzania neonu przez dwa zakłady w Mariupolu i Odessie pozycja Rosji na tym rynku znacznie się wzmocniła. Ukraina była bowiem największym producentem neonu na świecie i dostarczała ok. 45–55% światowego zapotrzebowania sektora technologicznego na ten gaz. Kolejnym ważnym wytwórcą tego pierwiastka są Chiny, które znaczną jego część wykorzystują na własne potrzeby.
Rosja i Ukraina zajmują się przemysłowym pozyskiwaniem neonu od czasów ZSRR. Jest on produktem ubocznym przemysłu hutniczego. Związek Radziecki prowadził badania nad jego wykorzystaniem, zwłaszcza w przemyśle zbrojeniowym, m.in. przy produkcji broni laserowej. W efekcie przy hutach powstała infrastruktura do przemysłowego pozyskiwania neonu (metodą destylacji frakcyjnej skroplonego powietrza). W większości gaz ten trafiał do ukraińskich zakładów, gdzie był oczyszczany. Obecnie neon jest ważnym surowcem wykorzystywanym przy produkcji półprzewodników. Stosuje się go w mieszankach gazowych do laserów excimerowych, za pomocą których m.in. wycinane są chipy z krzemowych podłoży, a także w litografii laserowej. Lasery te zapewniają wysoką precyzję cięć.
W przypadku innych gazów szlachetnych (argonu, kryptonu, ksenonu) znaczenie Rosji jest ograniczone. Ma ona natomiast potencjał, aby stać się ważnym globalnym dostawcą helu, również wykorzystywanego w sektorze technologicznym. Należące do Gazpromu dalekowschodnie amurskie zakłady przetwórstwa gazu ziemnego miały być ważnym jego dostawcą, zwłaszcza w kontekście obecnych dużych niedoborów tego surowca na światowych rynkach. Ze względu na awarię najprawdopodobniej nie uda się jednak rozpocząć produkcji do końca 2022 r.
W zakresie polityki monetarnej Centralny Bank Rosji (CBR) obniżył 10 czerwca bazową stopę procentową do poziomu sprzed inwazji na Ukrainę, tj. do 9,5% (28 lutego br. stawkę podniesiono do 20%, a następnie w kwietniu dwukrotnie ją obniżano – aż do 11%). Decyzja CBR wiązała się z wyhamowaniem wzrostu cen w Rosji, co z kolei było efektem malejącego popytu wynikającego ze spadających dochodów społeczeństwa, a także umacniania się rubla. Obecna prognoza CBR zakłada wzrost cen konsumenckich w całym 2022 r. o 14–17% (wcześniej przewidywano 18–23%). Równolegle władze w Moskwie osłabiają kontrolę walutową wprowadzoną po nałożeniu na Rosję sankcji finansowych. W ostatnich dniach zniesiono obowiązek odsprzedaży na rynku wewnętrznym przez eksporterów 50% ich przychodów walutowych, pozwolono im też na trzymanie tych środków na kontach w zagranicznych bankach.
Tabela. Najważniejsze wskaźniki moskiewskiej giełdy oraz kurs dolara w rublach w okresie od 6 do 10 czerwca (na zamknięciu sesji; 13 czerwca – dzień wolny, giełda zamknięta)
Komentarz
- Wprowadzenie ograniczeń na eksport gazów szlachetnych z Rosji, zwłaszcza neonu, wymierzone jest w państwa uznawane przez Kreml za nieprzyjazne. Uderzy to przede wszystkim w USA, Japonię, Koreę Południową i Holandię. Globalny rynek gazów szlachetnych, podobnie jak rynek zbożowy, Moskwa wykorzystuje do destabilizowania sytuacji i prób wymuszenia na Zachodzie ustępstw. Zastosowanie zapowiedzianego mechanizmu udzielania przez rząd specjalnych zgód na wywóz gazów szlachetnych najprawdopodobniej zależeć będzie od koncesji ze strony państw zachodnich, w tym wycofania się z części sankcji. Po wybuchu wojny USA i UE wprowadziły zakaz eksportu do Rosji półprzewodników i układów scalonych oraz urządzeń do ich produkcji. Dodatkowo Waszyngton zagroził nałożeniem sankcji wtórnych (secondary sanctions) na producentów z państw trzecich, którzy zdecydują się na dostarczenie do Rosji takich towarów wyprodukowanych z wykorzystaniem amerykańskich technologii...czytaj więcej
