Jedna z giełd papierów wartościowych w Europie działa nieprzerwanie od ponad 420 lat. Jej historia jest niesamowita i przepleciona wielkimi globalnymi wydarzeniami.
- Zalążki najstarszej giełdy akcji to 1602 rok w Holandii
- Jej podwaliny stanowią handlowe ekspedycje holenderskie do Indii Wschodnich
- Kompanie indyjskie były to zyskowne przedsięwzięcia, co napędziło popularność handlu akcjami
Giełda zbudowana na handlu z Azją
Amsterdamska giełda papierów wartościowych uważana jest za najstarszy "nowoczesny" rynek papierów wartościowych na świecie. Działa nieprzerwanie od 421 lat, bo jej powstanie datuje się na 1602 rok.
Giełda została powołana tuż po założeniu Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Państwo Holandii przyznało temu przedsiębiorstwu 21-letnie specjalne prawa handlowe obejmujące cały holenderski handel w Azji, w tym uprawnienia reprezentowania rządu w niektórych kwestiach.
Wtedy, handel w Azji wiązał się z wysokim poziomem ryzyka. Podróż do cennych zasobów Indii Zachodnich była ryzykowna. Zagrożeń było wiele: piraci, grabieże, wypadki, choroby załogi, uszkodzenie towaru.
Z perspektywy inwestora, warto takie ryzyko zminimalizować. Pewnym sposobem jest zebranie wszystkich wypraw w jedną pulę, a potem rozdystrybuowanie udziałów w niej. Wówczas, ryzyko niepowodzenia ekspedycji rozkłada się na wielu inwestorów po trochu i nie jest ono wielkim uderzeniem w finanse jednego podmiotu. Brzmi znajomo?
Zobacz także: Co warto wiedzieć o najważniejszym indeksie Holandii AEX 25?
Karta założycielska Holdenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (20 marca 1602 roku). "Wszyscy mieszkańcy tych ziem", stwierdza artykuł 10, "mogą kupować udziały w tej Spółce".
Źródło: Archiwa Narodowe w Hadze.
Pomysł emisji akcji umożliwił rozłożenie ryzyka i dywidend na pulę inwestorów. Gdyby coś poszło nie tak podczas podróży, ryzyko zostało ograniczone i rozproszone w całej puli, a inwestorzy ponieśliby tylko ułamek całkowitych kosztów podróży.
Nowe wcielenie starego pomysłu
Taki system prywatyzacji ekspedycji narodowych nie był niczym nowym w Europie, ale stała struktura akcjonariatu Kompanii Wschodnioindyjskiej czyniła go jedynym w swoim rodzaju.
W dekadzie poprzedzającej utworzenie Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, żądni przygód holenderscy kupcy wykorzystywali podobną metodę "prywatnego partnerstwa" do finansowania drogich podróży do Indii Wschodnich dla własnego zysku.
Konsekwencją wprowadzenia tego rozwiązania było to, że Holenderska Kompania Wschodnioindyjska zyskała prywatną strukturę własności. Akcje korporacji zostały sprzedane dużej grupie zainteresowanych inwestorów, którzy z kolei otrzymali gwarancję pewnego przyszłego udziału w zyskach.
Tylko w amsterdamskiej siedzibie Kompanii, ponad 1100 inwestorów kupiło papiery wartościowe odpowiadające wartością około 100 mln EUR.
Co istotne, warunki każdej akcji zapewniały akcjonariuszom opcję przeniesienia swoich udziałów na osobę trzecią. W rezultacie, szybko powstał oficjalny rynek wtórny ich odsprzedaży. Po osiągnięciu porozumienia między obiema stronami, akcje były przenoszone ze sprzedającego na kupującego, a transakcja notowana w arkuszu specjalnej księgi rozrachunków.
Zobacz także: Ta firma z GPW może przyciągnąć do Polski miliardowe inwestycje
Pierwsza strona księgi subskrypcyjnej Kompanii Wschodnioindyjskiej (1602 rok). Wprowadzenie na tej stronie zawiera postanowienie, że udziały mogą być przedmiotem obrotu
Źródło: Archiwa Narodowe w Hadze
Fakt, że transakcje te obsługiwane były w sposób oficjalny przez Kompanię Wschodnioindyjską zachęcał inwestorów do handlu. Zapewniał także, że akcje nie są tylko nic nie wartym skrawkiem papieru. W rezultacie, dość szybko rozwinął się handel spekulacyjny. Tak narodził się amsterdamski rynek papierów wartościowych.
Znaczne przyspieszenie tempa obrotów na młodym jeszcze rynku nastąpiło w 1623 roku, po zakończeniu 21-letniego okresu praw Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Początkowo, warunki umowy przewidywały pełną likwidację spółki po 21 latach w celu podziału zysków między akcjonariuszy.
Jednak w tym czasie ani firma, ani jej udziałowcy nie widzieli spowolnienia handlu azjatyckiego, więc Holandia przyznała korporacji drugi kontrakt na handel w Indiach Zachodnich.
To zapewniło Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej dodatkowe lata na utrzymanie się na rynku. Jednak w przeciwieństwie do pierwszej umowy, nie zawierała ona planów likwidacji po zakończeniu umowy.
Oznaczało to, że zainwestowane pieniądze pozostawały udziałem w spółce, a inwestorom wypłacono dywidendy od zysków jako zachęta do posiadania akcji.
Zobacz także: Czym jest giełda papierów wartościowych? Jak działa giełda?
Obraz: Powrót do Amsterdamu drugiej ekspedycji do Indii Wschodnich, Hendrik Cornelisz (1599 rok)
Źródło: rijksmuseum.nl
Tak powstał rynkowy trading
Szybki rozwój giełdy w Amsterdamie w połowie XVII wieku doprowadził do powstania klubów handlowych w całym mieście. Handlowcy często spotykali się w lokalnych kawiarniach lub gospodach, aby omówić transakcje finansowe.
W ten sposób powstały mniejsze rynki, na których inwestorzy mieli dostęp do wiedzy i społeczności renomowanych traderów. Kluby handlowe pozwoliły inwestorom uzyskać cenne informacje na temat przyszłości handlu papierami wartościowymi.
Doświadczeni traderzy z wewnętrznych kręgów klubów mieli pewną przewagę nad wszystkimi innymi, a rozpowszechnienie tych klubów odegrało ważną rolę w ciągłym rozwoju samej giełdy.
Można zauważyć podobieństwa między współczesnymi domami maklerskimi, a doświadczonymi traderami z klubów handlowych. Sieć traderów pozwalała na zorganizowany przepływ wiedzy i szybką realizację transakcji.
W ten sposób rynek wtórny akcji Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej stał się niezwykle wydajny, a kluby handlowe odegrały niemałą rolę. Brokerzy pobierali niewielką opłatę w zamian za gwarancję, że dokumenty zostaną odpowiednio wypełnione i że znajdzie się "kupujący" lub "sprzedający". W XVII wieku inwestorzy coraz częściej korzystali z usług doświadczonych brokerów w celu uzyskania informacji o potencjalnym kontrahencie.
Czytaj również: Rekordowo stara obligacja wciąż wypłaca odsetki. Niewiarygodne od jak dawna
Wiele lokacji, ale jedna giełda
Zalążki amsterdamskiej giełdy, to giełda towarowa “na świeżym powietrzu”, która działała od około 1530 roku. Nie był to zwykły targ, a miejsce regularnych spotkań. Zawierane transakcje były skomplikowane i bardziej przypominały spekulacje niż handel.
Już w połowie XVI wieku ludzie w Amsterdamie spekulowali zbożem, a nieco później śledziami, przyprawami, olejem wielorybim, a nawet tulipanami.
Budynek giełdy został zbudowany przez miasto Amsterdam w 1611 roku. Różne sekcje budynku były przeznaczone do handlu towarami i papierami wartościowymi Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej.
Przepisy dotyczące handlu w mieście stanowiły, że handel na giełdzie mógł odbywać się tylko w dni powszednie w godzinach od 11:00 do 12:00. Mimo, że był to tylko krótki czas na handel, to okazało się, że ułatwił on kupującym znalezienie sprzedających i odwrotnie.
Budowa giełdy doprowadziła do ogromnego wzrostu płynności na rynku. Ponadto handel był kontynuowany w innych budynkach, poza godzinami handlu giełdowego, w miejscach takich jak kluby handlowe.
Lokalizacja giełdy w stosunku do siedziby Kompanii Wschodnioindyjskiej była niezwykle ważna. Bliskość instytucji dawała inwestorom luksus przejścia niewielkiej odległości, aby zarówno zarejestrować transakcję w oficjalnych księgach Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, jak i dokończyć transfer pieniędzy.
Obecnie, amsterdamska giełda znana jest jako Euronext Amsterdam, a jej siedziba znajduje się przy Beursplein 5.
Zobacz również: Co dalej z gospodarką Polski? Kurs złotego, koniunktura… zaskakujące prognozy wielkich banków
Zdjęcie: Siedziba giełdy Euronext Amsterdam przy Beursplein 5 (Placówka została otwarta 22 grudnia 1913 roku, zastępując Beurs van Berlage jako siedzibę Amsterdamskiej Giełdy Papierów Wartościowych. Budynek został zaprojektowany przez holenderskiego architekta Josepha Cuypersa.)
Źródło: Wikimedia Commons.
Drogi Czytelniku!
Zapraszamy do wzięcia udziału w 21 edycji Ogólnopolskiego Badania Inwestorów (OBI) przeprowadzanego przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych (SII). Wypełniając ankietę prosimy - nie zapomnij o FXMAG.pl!
