Postanowiliśmy sprawdzić, czy za pomocą prostych modeli można wytłumaczyć wystrzał inflacji w regionie (Polska, Czechy, Węgry) w kontrze do krajów, gdzie go nie zaobserwowano (Szwajcaria). Można i naszym zdaniem różnica między wskazaniami modeli a rzeczywistością może być intepretowana jako premia inflacyjna na czas epidemii. Prawdopodobnie będzie to komponent zanikający w czasie. Zachęcamy do dyskusji, co można poprawić i oczywiście do własnych obliczeń (na innych modelach i przy innych specyfikacjach).
W ekonomii przejęło się, że luki popytowe* mówią prawdę o (przynajmniej części) przyszłej inflacji. Tyle tylko, że przepowiadanie na ich podstawie przyszłości było niestety w 2021 roku błędne. Aby się o tym przekonać popatrzyliśmy na luki w krajach regionu (Czechy, Węgry, Polska) i dodatkowo - co stanowi bardzo często ciekawy eksperyment myślowy - dołączyliśmy do tego grona Szwajcarię, gdzie inflacja nie wzrosła tak bardzo, choć gospodarka tego kraju podlegała w zasadzie identycznym szokom. Jeśli ktoś nie ma ochoty czytać o technikaliach, zapraszamy od razu do sekcji dot. wniosków.
* Lukę popytową rozumiemy jako odchylenie bieżącego PKB od trendu - jakkolwiek ten drugi jest wyznaczony (czy to mechanicznie, czy z dekompozycji f. produkcji).
Dane i filtracja
Wykorzystaliśmy dane o realnym PKB, stopach bezrobocia (dla Polski, Czech i Węgier liczonych wg. metodologii Eurostatu, dla Szwajcarii wzięliśmy dane krajowe) oraz stopach inflacji bazowej (HICP). PKB, stopę bezrobocia filtrowaliśmy następnie przy użyciu filtra HP (przy standardowych parametrach dla danych kwartalnych, lambda = 1600), aby oddzielić zaburzenia bieżące od trendu. Komponent stopy bezrobocia chcieliśmy wykorzystać dodatkowo, aby w modelach znalazły się też efekty oddziaływania transferów fiskalnych, które w naszym mniemaniu istotnie ograniczyły trajektorie zmian stóp bezrobocia względem alternatywy, gdyby reagowały one adekwatnie tylko do skali rozwarcia luki popytowej.
Modele, wybór i wyniki
Oszacowaliśmy modele liniowe z maksymalnie parą zmiennych objaśniających (oraz stałą) na próbie do 2019 roku (włącznie); okres startu był podyktowany dostępnością danych. Zmienną objaśnianą była dynamika inflacji bazowej HICP, zmienne objaśniające wybrano jedną lub dwie ze zbioru {luka pkb, luka bezrobocia}, przy czym każda ze zmiennych mogła być bieżąca (wówczas w zrzutach poniżej nie ma przypisku lag) lub opóźniona w stopniu do 8 (w zrzutach poniżej z odpowiednim przypiskiem). Aby nie komplikować interpretacji parametrów przyjęliśmy założenie, że nie będziemy robić modelu z rozkładem opóźnień. Stosujemy zawsze max 2 zmienne objaśniające. Aby nie komplikować nadmiernie przyjęliśmy, że bierzemy do testów najlepszy model pod kątem dopasowania (mała ilość zmiennych objaśniających sugeruje, że tu raczej nie będzie mowy o "przepasowaniu" modelu, więc nie wybieraliśmy najlepszego modelu pod względem wyników prognoz out-of-sample) oraz taki, w którym oszacowania parametrów mają ekonomiczny sens (+ przy luce popytowej, - przy luce bezrobocia). Wyniki oszacowań są następujące. Model dla Czech oszacował się tylko na stopie bezrobocia, zaś najlepszy model dla Węgier ma niestety złe znaki (alternatywy były jeszcze gorsze).
A tak wyglądają wyniki dopasowania
Dopasowanie in-sample jest całkiem dobre dla Polski i Czech. Dla Węgier i Szwajcarii gorsze. Interesował nas jednak wynik przy małym zaangażowaniu "dodatkowej wiedzy". Chcieliśmy się przede wszystkim dowiedzieć, czy warto ciągnąć ten temat. Naszym zdaniem warto i to z kilku powodów. Oto one.
Wnioski
Powyższe oszacowania służą konstrukcji alternatywnego świata, w którym inflacje bazowe zachowują się zgodnie z wynikiem modeli, a więc reagują "typowo" na luki popytowe (oczywiście z dokładnością do tego, jak mogą sobie z tym poradzić modele).
1. W Czechach i w Polsce faktyczne inflacje istotnie przekroczyły poziomy prognozowane przy użyciu modeli.
2. Odchylenie to może zostać w pewnym sensie uznane za pewną premię (obstawiamy, że niestabilną w czasie) za dodatkowe dostosowania gospodarek w czasie pandemii. Stopy bezrobocia poniekąd obejmują już efekt aktywnej polityki fiskalnej, więc twierdzimy, że rozbieżność faktycznej i prognozowanej inflacji nie mierzy efektu fiskalnego (on jest "w modelu").
3. W Szwajcarii i na Węgrzech prognozy inflacji na czas pandemii okazały się nadzwyczaj trafne. Istotna niech będzie tu tylko Szwajcaria, bo wynik Węgier pochodzi jednak z wadliwego modelu (mimo, że jego dopasowanie nie jest najgorsze). Nie mamy tu dobrego pomysłu na to, dlaczego inflacja w Szwajcarii nie wystrzeliła, a także dlaczego nie podniosła się nawet ponad poziom sprzed pandemii. Samo dopasowanie modelu sugeruje, że działają tam siły dezinflacyjne, które działają niejako poza czynnikami objętymi przez model. Ale jakie...?
