Wojna w Ukrainie wywróciła do góry nogami globalny rynek żywnościowy. Największy i praktycznie natychmiastowy cios pojawił się w przypadku podaży pszenicy, kukurydzy oraz ziaren słonecznika i oleju słonecznikowego. Niemniej, konflikt prawdopodobnie będzie miał swoje długofalowe skutki w postaci przedłużającego się okresu wyższych cen żywności oraz nawet globalnego kryzysu żywnościowego.
Istotne informacje fundamentalne:
Ukraina odpowiadała za produkcję około 1,16 mld buszli kukurydzy w sezonie 2020/2021, co odpowiadało 2,6% globalnej podaży. Natomiast Rosja, z produkcją 551 mln buszli kukurydzy, odpowiadała za około 1,2% globalnej produkcji kukurydzy[1] Jednocześnie, Ukraina była czwartym największym eksporterem kukurydzy, odpowiadającym za 13,2% światowego eksportu (945 mln buszli). Rosja, z eksportem rzędu 122 mln buszli, odpowiadała za 1,7% światowego eksportu kukurydzy.[2] W 2020 r. Rosja odpowiadała za produkcję 85,8 mln ton pszenicy, czyli około 11,3% globalnej produkcji. Natomiast Ukraina wyprodukowała 24,9 mln ton pszenicy, czyli około 3,3% światowej produkcji. [3] Jednocześnie, Rosja oraz Ukraina łącznie odpowiadają łącznie za około 29-30% światowego eksportu pszenicy.[4] Rosja oraz Ukraina łącznie odpowiadają za 56% globalnej produkcji i aż 76% globalnego eksportu oleju słonecznikowego, jak również 58% światowej produkcji nasion słonecznika.[5] Rosja jest największym na świecie eksporterem nawozów azotowych – a sankcje narzucane na ten kraj przez państwa zachodnie doprowadziły do zaburzeń w dostawach, wyczerpywania się ich zapasów i w rezultacie, do gwałtownego wzrostu cen. Tymczasem podwyższone ceny nawozów pośrednio wpłynęły pozytywnie na ceny wielu zbóż oraz innych towarów rolnych, takich jak np. kawa. Istotnym graczem na globalnym rynku nawozów jest również Białoruś. Rosja i Białoruś łącznie odpowiadają za 12% eksportu nawozów azotowych na świecie.[6] W 2020 r. Polska importowała z Rosji 14% nawozów azotowych, 31% nawozów potasowych i 38% nawozów wieloskładnikowych, natomiast z Białorusi odpowiednio 5%, 27% i 13%. Jednocześnie, nasz kraj eksportował do Ukrainy około 60% nawozów potasowych.[7] Wzrost cen paliw kopalnych oraz zwyżka notowań zbóż (w tym kukurydzy, z której produkuje się etanol) w ostatnim czasie przełożyły się także na wyższe ceny cukru. Cukier używany jest bowiem do produkcji etanolu, który z kolei jest wykorzystywany na rynku biopaliw. Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO), w marcu 2022 r. indeks globalnych cen żywności wzrósł do 159,3 pkt. i znalazł się tym samym na najwyższym poziomie w historii.
Co się wydarzyło:
Atak Rosji na Ukrainę doprowadził do wstrzymania aktywności portów nad Morzem Czarnym, z których dotychczas eksportowano surowce oraz towary rolne. Najmocniej fakt ten przełożył się na eksport zbóż do Afryki Północnej – kraje takie jak Egipt czy Algieria musiały w krótkim czasie dokonać zamówień z innych krajów.
Zamknięcie portów przyczyniło się do gwałtownych zwyżek cen zbóż. Najbardziej dynamicznie zwyżkowały notowania pszenicy – o ile w lutym cena tego zboża w USA oscylowała w okolicach 7,50-8,00 USD za buszel, to na początku marca zwyżkowała ona do 13 USD za buszel, by ostatecznie ustabilizować się w okolicach 10-11 USD za buszel.
Według danych lokalnego Ministerstwa Rolnictwa, wojna w Ukrainie doprowadziła do obniżenia areału zasiewów pszenicy jarej na terenie Ukrainy aż o około połowę.
