Prowadząc działalność gospodarczą w Polsce, trzeba posiadać rachunek bankowy. Jest to oczywisty i niezbędny warunek zwłaszcza w branży finansowej. Mimo iż w wielu bankach przedsiębiorca nadal musi stawić się osobiście, aby założyć rachunek, to sama procedura nie przysparza większych problemów. Zdarza się jednak, że przedsiębiorca nagle traci zarząd nad swoim kontem. Jedną z przyczyn może być wypowiedzenie umowy rachunku przez bank. Kiedy jest to możliwe i co należy wtedy zrobić?
Obowiązkowe zapisy umowy rachunku bankowego
Umowa rachunku bankowego została uregulowana w kodeksie cywilnym. Jest to umowa nazwana, o której treści decydują również dokumenty bankowe, takie jak regulamin i umowa, oraz przepisy prawa bankowego.
Według kodeksu cywilnego umowa rachunku bankowego zobowiązuje bank względem posiadacza rachunku na czas oznaczony lub nieoznaczony do przechowywania jego środków pieniężnych. Oprócz tego (jeśli umowa tak stanowi), bank może przeprowadzać rozliczenia pieniężnego na zlecenie klienta.
Z kolei w prawie bankowym znajdziemy informację, że umowa o prowadzenie rachunku bankowego musi zostać zawarta na piśmie. W jej treści nie może zabraknąć takich elementów jak:
- strony umowy, rodzaj otwieranego rachunku, czas trwania umowy, waluta rachunku;
- wysokość oprocentowania i przesłanki dopuszczalności jego zmiany przez bank, a także terminy wypłaty, postawienia do dyspozycji lub kapitalizacji należnych odsetek (jeśli strony zastrzegają oprocentowanie środków pieniężnych obecnych na rachunku);
- formy i zakres rozliczeń pieniężnych dokonywanych na polecenie posiadacza rachunku oraz terminy ich realizacji;
- wysokość prowizji i opłat za czynności związane z wykonywaniem umowy oraz przesłanki i tryb ich zmiany przez bank;
- przesłanki i tryb dokonywania zmian umowy;
- przesłanki i tryb rozwiązania umowy rachunku bankowego;
- zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku.
Prowadzenie rachunku bankowego dla instytucji płatniczej
Omawiając zasady prowadzenia rachunku bankowego dla instytucji płatniczej, trzeba uwzględnić też przepisy szczególne, które zostały zawarte w ustawie o usługach płatniczych. Według tego aktu prawnego bank powinien zapewnić instytucjom płatniczym (KIP) i małym instytucjom płatniczym (MIP) dostęp na żądanie do świadczonych przez siebie usług w zakresie prowadzenia rachunków płatniczych na niedyskryminujących, obiektywnych oraz proporcjonalnych zasadach.
Dzięki takiemu dostępowi każda instytucja może świadczyć usługi płatnicze skutecznie i bez przeszkód. Ponadto bank musi powiadomić Komisję Nadzoru Finansowego o odmowie dostępu tym podmiotom do ww. usług w terminie siedmiu dni od daty odmowy dostępu. Jednocześnie powinien podać przyczynę takiej odmowy.
Według obowiązujących przepisów bank wypełniając obowiązki zawarte w regulacjach dotyczących przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, musi przeprowadzić także pełną procedurę KYC (Know Your Customer) jeszcze przed założeniem rachunku instytucji płatniczej. Jej celem jest uzyskanie pełnego obrazu dotyczącego działalności danego podmiotu.
Zarówno instytucje płatnicze, jak i podmioty z sektora handlu kryptowalutami mogą zawierać umowy o prowadzenie rachunku w bankach komercyjnych. Poza tym według informacji udostępnionych przez KNF, relacje między bankami a niebankowymi instytucjami płatniczymi są traktowane jako forma relacji tzw. korespondenckiej. W jej ramach korespondent (czyli bank) świadczy usługi na rzecz respondenta (którym jest instytucja płatnicza). Chodzi więc o to, że jest to forma relacji pomiędzy różnymi instytucjami finansowymi, a nie typowy stosunek klient-bank.
Sytuacje, w których bank może wypowiedzieć umowę rachunku bankowego
Kiedy bank może wypowiedzieć instytucji płatniczej umowę rachunku bankowego? Zacznijmy od zasad ogólnych z kodeksu cywilnego, które dotyczą wypowiadania takich umów. Inne ważne w tym kontekście dokumenty to ogólne warunki umowne ustalone przez bank, a także regulamin świadczenia usług. Warto jednak pamiętać, że dokumenty bankowe mogą zawierać wady prawne. Dlatego lepiej sprawdzić, czy np. dany regulamin faktycznie wywołuje skutek prawny.
- Umowa rachunku na czas nieoznaczony - według kodeksu cywilnego rozwiązanie umowy rachunku bankowego zawartej na czas nieoznaczony może nastąpić w każdym czasie wskutek wypowiedzenia przez którąkolwiek ze stron. Jednocześnie kc ogranicza prawo do wypowiadania umów przez bank – stanowi bowiem, że może zrobić to wyłącznie z ważnych powodów.
- Umowa rachunku na czas określony – w tym przypadku w celu zweryfikowania możliwości oraz trybu wypowiedzenia umowy, trzeba sprawdzić jej postanowienia, a także (opcjonalnie) regulamin czy warunki ogólne.
Jak widać, w pierwszym przypadku bank może zamknąć rachunek tylko z ważnych powodów. Jednak ani kodeks cywilny, ani prawo bankowe czy ustawa o instytucjach płatniczych nie definiują „ważnych powodów”. W prawie bankowym znajduje się jedynie informacja, że ważne powody powinny zostać zawarte w umowie rachunku bankowego.
Bywa więc tak, że przyczyną wypowiedzenia umowy przez bank jest nieakceptowalne ryzyko związane z AML. Jest to możliwe głównie w przypadku tych podmiotów, u których występuje większe ryzyko prania pieniędzy, np. instytucji płatniczych lub podmiotów zajmujących się handlem kryptowalutami. Banki uzasadniają to większą anonimowością w handlu kryptowalutami, a przypadku instytucji płatniczych - ograniczonym wpływem na możliwość realizowania procedur KYC.
- Zgodnie z wytycznymi Komisji Nadzoru Finansowego, relacja korespondencka generuje większe ryzyko prania pieniędzy. Bank świadczy bowiem usługi na rzecz klientów instytucji płatniczej, ale nie przeprowadza przy tym własnego badania AML.
Niektóre banki wskazują jako powód brak możliwości skutecznego kontrolowania aktywności klienta w zakresie obrotu walutami wirtualnymi oraz problem z ustaleniem źródła pochodzenia środków na rachunku. W wyniku tego bank nie może realizować obowiązków wynikających z ustawy o AML. Taka sytuacja generuje więc nieakceptowalne dla banku ryzyko, co daje mu prawo do wypowiedzenia umowy rachunku bankowego.
Ostatnią przyczyną wskazywaną przez banki jest nieuregulowany status prawny kryptowalut w Polsce, które są często wykorzystywane do nielegalnych celów.
Oczywiście niezależnie od siły argumentów, trzeba poddać je uważnej ocenie, uwzględniając konkretny stan faktyczny. Jednocześnie należy pamiętać, że wszystkie „ważne powody” muszą zostać uwzględnione w umowie prowadzenia rachunku lub regulaminie banku(!).
Co zrobić, gdy bank wypowie umowę? Dostępne możliwości
Bez względu na powód wypowiedzenia umowy, trzeba działać jak najszybciej. Nie warto czekać do wskazanego okresu wypowiedzenia – ryzykujemy wówczas, że funkcjonowanie podmiotu zostanie sparaliżowane praktyczne z dnia na dzień.
Pierwszym krokiem powinna być próba negocjacji z bankiem. Spróbujmy wyjaśnić sytuację, najlepiej ze wsparciem profesjonalnego pełnomocnika. Skorzystanie z pomocy odpowiedniej osoby pozwoli wypracować kompromis przed upływem okresu wypowiedzenia umowy rachunku bankowego. Natomiast samodzielne działanie w tym zakresie rzadko daje oczekiwany efekt.
W tym celu zapraszamy do skorzystania z usług naszej kancelarii. Specjalizujemy się w prawie bankowym i mamy duże doświadczenie w negocjacjach z bankami oraz obsłudze instytucji płatniczych. Udzielamy profesjonalnego wsparcia zwłaszcza w:
- Wysłaniu zaproszenia do negocjacji do banku
- Ocenie zgodności z prawem złożonego oświadczenia o wypowiedzeniu
- Podjęciu kroków zmierzających do zabezpieczenia świadczenia usług
- Negocjacjach i przygotowaniu strategii negocjacyjnej
Wnioski
W sytuacji wypowiedzenia umowy prowadzenia rachunku bankowego instytucja płatnicza lub podmiot obracający kryptowalutami może znaleźć się w bardzo trudnym położeniu. Warto jednak pamiętać, że nie każde oświadczenie o wypowiedzeniu jest zgodne z obowiązującym prawem.
Z tego względu należy dokładnie przeanalizować swoją sprawę – najlepiej ze wsparciem doświadczonych ekspertów m.in. w takich dziedzinach jak obsługa MIP i KIP. Nasi prawnicy pomogą Państwu w utrzymaniu rachunku bankowego w mocy, a w razie potrzeby podejmą stosowne kroki prawne. Zapraszamy do kontaktu!
Marcin Staniszewski
Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy
