Ze znakami towarowymi stykasz się każdego dnia. Na pewno kojarzysz logo takich firm jak Sony, BMW, Pepsi czy Adidas. Większość osób zdaje sobie sprawę z tego, że zastrzec można nazwę oraz logo firmy. Ciekaw jestem jednak, czy wiedziałeś, że odmian znaków towarowych jest więcej. W tej formie chronić można też kolor, kształt budynku, a nawet zapach!
Definicja znaku towarowego
Czym jest znak towarowy? Najprościej rzecz ujmując, jest to każde oznaczenie, które pozwala odróżnić produkty lub usługi jednej firmy od podobnych produktów lub usług konkurencji. Dzięki temu, że produkt o danej nazwie wyróżnia się na rynku, klient może podjąć świadomą decyzję czy go kupić. Producent z kolei promując taką markę, podnosi jej sprzedaż. Z czasem staje się więc dla niego coraz cenniejsza.
Prawo nikogo nie zmusza do zastrzeżenia nazwy firmy w Urzędzie Patentowym. Daje to jednak nieporównywalnie silniejszą ochronę niż bazowanie na „przepisach darmowych”. Spójrz teraz na poniższe grafiki:
Walka z nieuczciwą konkurencją w oparciu o znaki niezarejestrowane jest trudniejsza, droższa i obarczona dużą dozą niepewności co do wyniku. Chodzi o to, że w pierwszej kolejności musisz przekonać sędziego, że te prawa do marki w ogóle Ci przysługują. Jak to zrobić, skoro swojego znaku nie zarejestrowałeś? Powinieneś przedłożyć raczej setki dowodów na zasięg działalności. Sędzia będzie później oceniał czy ich ilość, a w szczególności jakość, jest wystarczająca.
Jeżeli nie chcesz mieć takich problemów, zgłoś nazwę i logo firmy jako pierwszy. Pamiętaj jednak, że nie każdą nazwę da się zastrzec. Powinieneś więc zacząć od badania zdolności rejestrowej znaku towarowego.
Zobacz również:
- Co oznacza R w kółku? Większość ludzi źle to interpretuje!
Jakie są odmiany znaków towarowych?
Z definicji znaku towarowego wynika, że w tej formie chronić można niemal wszystko, nawet:
- konkretny kolor towaru (Nivea),
- jego kształt (cukierek Toffifee), a także
- gest (ruch palcami z reklamy Twix).
Aby takie niestandardowe oznaczenie miało szansę na uzyskanie ochrony, musi posiadać tzw. zdolność odróżniającą. Czyli z punktu widzenia przeciętnego klienta, powinno pozwalać wyróżnić konkretny towar lub usługę na rynku. Na przykładzie kolorów, z jaką marką czekolad kojarzy Ci się fioletowy? Ewentualnie czy jest firma telekomunikacyjna, która używa koloru pomarańczowego? Oba te kolory zastrzeżono w przeszłości dla Milki oraz Orange.
I właśnie tego kryterium większość marek na rynku nie spełnia. To sprawia, że mogą objąć ochroną jedynie konwencjonalne znaki towarowe. Niekonwencjonalne raczej są w zasięgu jedynie przedsiębiorstw o ogromnej rozpoznawalności i udziale w rynku.
Kategoria konwencjonalnych znaków towarowych
Konwencjonalne znaki towarowe to te, z którymi masz najczęściej do czynienia, są to więc:
- oznaczenia słowne (np. LEVI’S, VOLVO, NIKE);
- oznaczenia graficzne (np. logo SHELL, Audi, Apple);
- oznaczenia słowno-graficzne (np. logo TVN, Fanta, Intel).
Znaki słowne to takie, które zawierają jedynie słowa, nie posiadają natomiast grafiki. Coraz częstszą praktyką jest rejestrowanie w tej formie adresów stron internetowych czy hashtagów. Znak graficzny to najczęściej sygnet lub rysunek, w którym poza grafiką nie ma słów. Znak słowno-graficzny stanowi połączenie obu poprzednich wersji znaków towarowych. Jest to więc charakterystyczne słowo ubrane w szatę graficzną.
Z oficjalnych danych, które publikują urzędy patentowe wynika, że takich odmian znaków towarowych przedsiębiorcy zgłaszają ponad 99%.
Kategoria niekonwencjonalnych znaków towarowych
Nietradycyjne znaki towarowe rejestrowane są rzadko, ale te oznaczenia, które uzyskały ochronę, są przez większość z nas doskonale znane. Do tej grupy możemy zaliczyć takie odmiany znaków towarowych jak znaki widzialne oraz znaki niewidzialne.
Widzialne znaki towarowe
Znaki towarowe widzialne zyskują na popularności przede wszystkim dzięki zniesieniu konieczności graficznego przedstawiania znaków. Nadal jednak obowiązuje zasada, że znak towarowy musi być jasno, precyzyjnie określony, a także posiadać cechy pozwalające na odróżnianie za jego pomocą towarów lub usług. Pojawia się więc problem, jak należy traktować znaki towarowe zapachowe oraz smakowe.
1) Znak towarowy przestrzenny
Przestrzenny znak towarowy przedstawia kształt produktu w trójwymiarze. Znak tego rodzaju musi posiadać charakterystyczny kształt, czyli taki, który odbiega od standardowego. Często znaki przestrzenne są łączone z elementami graficznymi czy słownymi. Oznaczenie przestrzenne to nie tylko kształt produktu, ale i kształt opakowania, w którym jest sprzedawany. Chyba najbardziej znanym przykładem takiego znaku jest klasyczna butelka Coca-Coli. Innym przykładem może być opakowanie czekolady Toblerone.
Rejestracja znaków towarowych przestrzennych niesie za sobą pewne niebezpieczeństwa. Coraz częściej duże marki podejmują próby rejestracji typowych kształtów. Udana rejestracja takiego znaku w praktyce oznacza ograniczenie wolnego rynku oraz daje firmie możliwość łatwego i taniego zwalczania konkurencji, a także zdobycia monopolu na rynku. Tego typu przykładem jest rejestracja wyglądu kostki Rubika. Po wielu latach to prawo unieważniono.
2) Kolor jako znak towarowy
Kolory należą do grupy widzialnych znaków towarowych. Sam kolor jednak nie zawsze może być znakiem towarowym. Kolor można zastrzec, tylko jeżeli konsumenci kojarzą go z konkretnymi produktami lub usługami. Jakie można wymienić przykłady takich oznaczeń? Całkiem sporo. Ta sztuka udała się marce PLAY z kolorem fioletowym, OBI z kolorem pomarańczowym czy T-Mobile z kolorem magenta. Mnie udało się również znaleźć rejestrację koloru czarnego... dla papieru toaletowego.
3) Pozycyjne znaki towarowe
Charakterystyczną cechą tej odmiany znaków towarowych jest to, że swoją zdolność odróżniającą posiadają tylko wtedy, gdy są umiejscowione w konkretnym miejscu na produkcie. Najbardziej popularnym tego typu znakiem jest czerwona podeszwa w butach Louboutin czy trzy paski Adidasa umieszczone na odzieży, butach czy nakryciach głowy. Oznaczenia pozycyjne bywają krytykowane z tego względu, że chronią one jedynie fragment produktu.
4) Ruchome znaki towarowe
Ruchomym znakiem towarowym jest animacja bez dźwięku. Obecnie w rejestrze nie przedstawia się ich już w formie kolejnych klatek, ale jako pełny ruch. To spore ułatwienie – pozwala na dokładnie zapoznanie się z danym znakiem. Zapewne znasz słynne logo firmy Nokia – jest to właśnie przykład ruchomego znaku towarowego.
5) Gesty jako odmiana znaków towarowych
Również gest teoretycznie może być znakiem towarowym. Podobnie jak kolor, tak i gest może służyć odróżnianiu towarów na rynku, jeśli konsumentom kojarzy się on z danym towarem. Znów jednak na taką ochronę mogą liczyć gesty, które niemal każdemu kojarzą się z konkretnym produktem lub usługą.
6) Hologramy może być znakiem towarowym
Hologramy to także coraz chętniej wykorzystywana wersja znaku towarowego. Rejestracja tego typu oznaczeń jest jak najbardziej możliwa. Jako że hologram charakteryzuje się zmianą wyglądu w zależności od perspektywy, konieczne jest precyzyjne przedstawienie takiego oznaczenia w rejestrze, najlepiej w postaci nagrania. Czy wiedziałeś, że firma Google posiada zarejestrowany znak towarowy tego rodzaju?
7) Znaki multimedialne
Multimedialne znaki towarowe stanowią połączenie obrazu, dźwięku i ruchu. Ten rodzaj znaku towarowego daje więc bardzo dużo możliwości. By taki znak został zaakceptowany, nie może on być zbyt długi i zbyt rozbudowany. Ostatnio w Polsce w tej formie zastrzeżono charakterystyczną „cieszynkę” Krzysztofa Piątka.
8) Deseń, fraktura oraz pattern
Te oznaczenia z kolei zbudowane są z powtarzających się elementów. Znajdziesz je najczęściej na różnego rodzaju tkaninach czy ubraniach. Jeśli chciałbyś zarejestrować tego typu znak, to musisz pamiętać, by posiadał on cechę odróżniającą. Oznaczenia zbyt proste i popularne nie mogą być zarejestrowane. Marka Louis Vuitton korzysta z tego rodzaju znaków, jednakże jeden z nich (charakterystyczna dwukolorowa kratka) został unieważniony, gdyż uznano go za pospolity.
Niewidzialne znaki towarowe
A co ze znakami towarowymi, których nie widać? Co prawda nikt wprost nie zakazuje rejestracji znaków smakowych czy zapachowych, jednakże problemem jest sposób przedstawienia takiego oznaczenia w rejestrze. Dużo łatwiejsza jest natomiast rejestracja znaku dźwiękowego i takie przypadki się zdarzają.
1) Znak dźwiękowy
Dźwięk może bez problemu służyć jako znak towarowy. W rejestrze da się go przedstawić na dwa sposoby - jako zbiór nut lub jako plik mp3. Znak dźwiękowy musi mieć odpowiednią długość - nie może być ani zbyt krótki, ani zbyt długi. Ponadto nie podlegają rejestracji dźwięki rodzajowe, czyli np. dźwięk otwierania puszki z napojem dla napojów.
Ten rodzaj znaku towarowego na pewno już spotkałeś, chociażby w postaci słynnej czołówki filmowej studia 20th Century Fox czy motywu wykorzystywanego przez firmę Intel.
2) Znak zapachowy
Teoretycznie zapach mógłby być znakiem towarowym i w krajach takich jak Stany Zjednoczone, zapachowe znaki towarowe są rejestrowane. W Europie nie jest to jednak praktykowane z prostej przyczyny - przedstawienie zapachu w rejestrze jest niemożliwe. Mimo to historycznie znajdziemy kilka takich udanych rejestracji:
- zapach świeżo ściętej trawy do oznaczania piłek tenisowych;
- zapach piwa do oznaczania lotek do darta;
- zapach cynamonu do oznaczania mebli.
W obecnej praktyce urzędów należy przyjąć, że zastrzeżenie zapachu jest niemożliwe. I wynika to głównie z problemów natury technicznej. Tak jak nazwę, logo czy dźwięk da się zwielokrotnić i udostępnić online każdemu zainteresowanemu, tak z zapachem jest to niemożliwe.
3) Smak jako odmiana znaku towarowego
I tutaj występuje ten sam problem, co w przypadku znaków zapachowych. Smaku, jak i zapachu nie da się przedstawić w rejestrze. Pojawia się też inny problem, jeśli chodzi o smakowe znaki towarowe. Czy smak może służyć odróżnianiu towarów i usług? Jak dotąd żaden tego rodzaju znak towarowy nie został zarejestrowany, co wskazuje jakie stanowisko w tej sprawie mają urzędy.
4) Oznaczenia dotykowe
Możliwe, że o takim oznaczeniu nie słyszałeś. Nic dziwnego, gdyż jest to najrzadziej występujący znak towarowy. Są to oznaczenia, których elementem chronionym jest szczególna powierzchnia produktu, np. jakiegoś rodzaju materiał znajdujący się na produkcie. Jak każdy znak towarowy, także i ten musi posiadać zdolność odróżniającą, by mógł być zarejestrowany. W Stanach Zjednoczonych udała się rejestracja butelki fragmentarycznie obleczonej w skórę. Nazwano to sensorycznym znakiem towarowym.
Odmiany znaków towarowych - podsumowanie
Odmiany znaków towarowych to temat bardzo szeroki i trudny dla osób niedoświadczonych. Wiesz już, że poza znakami słownymi czy graficznymi istnieje jeszcze wiele innych, nowych rodzajów znaków towarowych.
Warto zapamiętać, że każdy z rodzajów znaków musi nadawać się do odróżniania produktów i usług na rynku oraz musi być przedstawiony w sposób precyzyjny i klarowny. Być może za jakiś czas możliwe stanie się rejestrowanie także smaków oraz zapachów. Jeśli zaś planujesz zarejestrować własną markę, to skontaktuj się z rzecznikiem patentowym. Jego wiedza i doświadczenie pomogą Ci przejść przez proces rejestracji i uchronią Cię przed wieloma nieprzyjemnościami.
