Rok po ataku Rosji na Ukrainę pokusiliśmy się o ocenę wpływu toczącej się za wschodnią granicą Polski wojny na krajową gospodarkę. Wpływ wojny, w naszej ocenie, manifestuje się w trzech wymiarach: (1) bezprecedensowy napływ uchodźców wojennych, (2) szok kosztowy, (3) wzrost niepewności.
1. Wkrótce po wybuchu wojny granicę polsko-ukraińską przekraczało ponad 100 tys. osób dziennie, a liczba uchodźców przebywających w naszym kraju szybko przekroczyła 1 mln osób, z czego około połowę stanowią dzieci. Uproszczone procedury umożliwiły osobom w wieku produkcyjnym szybkie podjęcie pracy – liczba podjęć pracy przez ukraińskich uchodźców przekroczyła już 900 tys. Szacuje się, że aktywność zawodowa uchodźców w wieku produkcyjnym wynosi 50-60%, co sprawia, że fala jest bardziej podobna do przepływów migracji zarobkowych, niż standardowych przepływów uchodźczych. Ukraińscy pracownicy co najmniej od 2014 zmniejszają niedobory na krajowym rynki pracy. Dane z wyszukiwarki Google sugerują, że liczba osób posługujących się językiem ukraińskim, które szukają pracy w Polsce podwoiła się po wybuchy wojny. Skokowy wzrost populacji Polski o 3-4% stanowił solidny impuls popytowy, szczególnie silnie widoczny w sprzedaży podstawowych produktów (żywność, odzież, kosmetyki), który tuszował recesję w „krajowym” sektorze konsumenckim. Szacujemy, że realne wzrosty sprzedaży detalicznej w drugiej połowie 2022 zostały osiągnięte jedynie dzięki wydatkom uchodźców.
2. Bezpośrednim skutkiem ataku Rosji na Ukrainę był gwałtowny wzrost cen surowców na rynkach światowych. Był on wywołany zerwaniem ciągłości dostaw (żywności z Ukrainy), obawami o dostępność (metale przemysłowe), celowym działaniem Rosji (gaz w Europie) oraz stopniowym eliminowaniem dostaw z Rosji w przypadku kolejnych surowców energetycznych. Wg FAO, światowe ceny żywności były w kwietniu o prawie 18% wyższe niż w styczniu, ceny ropy i stali wzrosły w ciągu pierwszych dni po inwazji przejściowo nawet o 30%. Wpływ szoku kosztowego na inflację potęgowało osłabienie złotego. Szok kosztowy stopniowo rozlewał się na kolejne kategorie koszyka inflacyjnego. W marcu 2022 ceny paliw wzrosły o rekordowe 28,1% m/m, a ceny opału o 14,2% m/m. W kwietniu ceny żywności zwiększyły się o imponujące 4,1% m/m. Gwałtownie rosnące ceny miały negatywny wpływ na siłę nabywczą dochodów ludności (w ujęciu realnym płace w sektorze przedsiębiorstw spadają od sierpnia). Nie ograniczyły jednak konkurencyjności gospodarki – wzrosty cen po stronie producentów w Polsce były mniej znaczące niż np. w Niemczech. Szok kosztowy spowodował gwałtowne pogorszenie się terms-of-trade i wzrost deficytu na rachunku obrotów bieżących, jednak mniejszy niż w innych państwach naszego regionu.
3. Szok związany z atakiem Rosji na Ukrainę wywołał nieracjonalne, jednak krótkotrwałe reakcje konsumentów – np. paniczne zakupy paliw na stacjach oraz wzrost ilości gotówki w obiegu o 34 mld PLN w ciągu dwóch miesięcy. Bardziej trwały skutek wojny widoczny jest w nastrojach konsumentów, chociaż w ich przypadku istotny negatywny wpływ miała też rosnąca inflacja. Niepewność związana z wojną i postępującym spowolnieniem gospodarczym odbiła się negatywnie na planach inwestycyjnych firm, co jest widoczne w silnym pogorszeniu publikowanego przez NBP wskaźnika OPTIN.
W 2023 PKB wzrósł o 4,9%, a ostateczny wynik był zbliżony do konsensusu z początku roku – pomimo gwałtownego pogorszenia prognoz bezpośrednio po inwazji oraz w okresie jesiennym, na fali obaw związanych z kryzysem energetycznym. Buforem dla wyniku krajowej gospodarki był trwający proces skracania łańcuchów dostaw i lokalizacji fabryk bliżej rynków zbytu oraz w ramach bloków sojuszniczych, co wspierało eksport, a także wydatki uchodźców.
