„Struktury”, czyli produkty strukturyzowane, notowane są na GPW od ponad 10 lat. Ich oferta rośnie z roku na rok, w 2020 roku osiągając rekordowe wartości obrotów, rekordową liczbę notowanych produktów i szczytową liczbę inwestorów, którzy zainteresowali się tym rynkiem.
Zanim przejdziemy do dalszego poszukiwania i szczegółowej klasyfikacji produktów strukturyzowanych, warto poświęcić kilka słów ogólnemu podziałowi tych instrumentów i ich sensowi ekonomicznemu. Cena produktów strukturyzowanych zależy od konkretnego instrumentu bazowego- nic w tym dziwnego, że słownictwo dotyczące ETP często pokrywa się z tym, używanym dla instrumentów pochodnych, można powiedzieć, że certyfikatami są pewnego typu derywatami w formie instrumentu rynku kasowego, papieru wartościowego. To właśnie sposób działania tej zależności od instrumentu bazowego jest najważniejszą cechą certyfikatów, warunkującą ich klasyfikację. Cena struktur zmienia się wraz z ceną instrumentu bazowego (są ich dziesiątki – indeksy, surowce, kursy akcji, kursy walut i wiele innych). Jest to zależność możliwa do opisania matematycznie. Istnieją certyfikaty z ochroną kapitału, które jednak nie są aktywnie wykorzystywane przez inwestorów – kupuje się je w ofercie w biurze maklerskim i przeważnie trzyma aż do wygaśnięcia (3-5 lat). Są one odpowiednie dla osób, chcących osiągnąć nieznacznie wyższe stopy zwrotu niż na lokacie bankowej. Dla aktywnych inwestorów ciekawsze będą te z dźwignią finansową, których cena zmienia się w skali odpowiednio wyższej niż cena instrumentu bazowego. Dostępne są certyfikaty na których zarobimy, jeśli cena instrumentu bazowego rośnie (certyfikaty „long”), a także takie, których cena rośnie przy spadkach kursów instrumentów bazowych (certyfikaty „short”).
Aby uzyskać wgląd w ETP notowane na giełdzie, najlepiej zajrzeć na stronę giełdy do zakładki „Notowania” i wybrać „Produkty strukturyzowane”. Znajduje się tam wyszukiwarka certyfikatów, w której można zaznaczyć jednocześnie kilka kategorii wyszukiwania.
Pierwszy warunek to typ produktu – jest ich obecnie 11, nie wszystkie jednak są tak samo popularne. Spośród produktów z dźwignią finansową (jeśli takimi się interesujesz) warto zwrócić uwagę na certyfikaty TURBO i certyfikaty FAKTOR.
Certyfikaty TURBO to instrumenty, w których emitent pokrywa część wartości instrumentu bazowego, nabywca natomiast płaci tylko pozostałą kwotę. Załóżmy że mamy do czynienia z certyfikatem TURBO LONG (dostępne są też SHORT) na akcje spółki XYX (cena giełdowa tej spółki to obecnie 50 złotych) W wybranym produkcie poziom finansowania (tę część pokrywa emitent) jest równy 40 złotych. Nabywca certyfikatu płaci więc „tylko” 10 złotych (pozostała część wartości jednej akcji), a jego zyski i straty (nominalnie) są takie jak w przypadku kupna akcji. Jeśli kurs spółki XYZ wzrośnie do 60 złotych, to kurs certyfikatu również wzrośnie o 10 złotych (dla posiadacza akcji to zysk 20% a dla posiadacza certyfikatu 100%). Gdy cena akcji spadnie o 5 złotych, to właściciel akcji traci 10% a certyfikatu 50%. Gdyby cena akcji dalej spadała, to wartość certyfikatu (teoretycznie) stałaby się ujemna. Ze względu na to, że papiery wartościowe nie mogą mieć wartości mniejszej od zera, to w konstrukcji certyfikatu zaszyty jest „bezpiecznik” – poziom „knock out” – np. na poziomie 42 złotych. Jego działanie polega na tym, że gdy cena akcji spadnie do tego poziomu, to certyfikat automatycznie wygaśnie. Jeśli inwestor miał wygasający certyfikat w portfelu, to jego pozycja zostanie zamknięta, ale otrzyma on to, co zostało po certyfikacie – czyli różnicę pomiędzy poziomami „knock out” i „finansowania”, czyli 42-40=2 złote. Korzystając z instrumentów tego typu nie można więc stracić więcej niż się zainwestowało, zyski są zaś teoretycznie nieograniczone. Poziom „knock out” działa jak zlecenie stop loss np. na rynku akcji – określamy maksymalną kwotę, jaką możemy stracić. Dla inwestycji w akcje, poziom stop loss na poziomie 42 złotych, nominalnie spowodowałby taki sam poziom maksymalnej straty z inwestycji. Podobna, ale nieco bardziej skomplikowana jest zasada działania certyfikatów TURBO SHORT, co można sprawdzić na stronach emitentów:https://www.ingturbo.pl/ i https://www.rcb.at/pl/ .
Drugim popularnym typem certyfikatów z dźwignią są certyfikaty FAKTOR (long i short). Mają one „zaszyty” w konstrukcji stały poziom dźwigni finansowej (long od 2 do 10 i short od -2 do -10). Warto zwrócić uwagę, że ich instrumentem bazowym najczęściej nie jest cena „spot” (z rynku kasowego), a kurs kontraktów terminowych na ten produkt. Jest to szczególnie ważne dla certyfikatów opartych o cenę surowców (np. ropy naftowej czy produktów rolnych). W trakcie notowań certyfikatu, jego cena będzie zależeć od kolejnych serii kontraktów terminowych na surowce, co może powodować zmiany dźwigni finansowej danego certyfikatu oraz utratę wartości, niezależną od kursu instrumentu bazowego. Jest to istotne w przypadku inwestycji długoterminowej w dany certyfikat, dla inwestorów stosujących daytrading ma to natomiast dużo mniejsze znaczenie.
Pozostałe typy ETP to np.: certyfikaty ekspresowe, odwrotnie zamienne, trackery (naśladujące zmiany instrumentu bazowego 1:1).
Inwestor zainteresowany certyfikatami powinien, po uzyskaniu wiedzy na temat ich typów i sposobu działania (profilu wypłaty), odpowiedzieć na pytania:
„który instrument bazowy mnie interesuje?”
„czy uważam, że jego cena będzie rosła, czy spadała?”
„czy, i z jaką dźwignią, chcę inwestować?”.
Po wprowadzeniu do wyszukiwarki tych warunków, pojawi się grupa kilku lub kilkudziesięciu produktów. Na początku przygody z tym rynkiem, wybór może być nieco trudny, z czasem będzie coraz prostszy, każdy znajdzie dla siebie odpowiedni produkt.
Inwestor kupuje (również w przypadku certyfikatu short, dającego możliwość tzw. krótkiej sprzedaży) wybrany certyfikat, którego cena jest zależna od określonego na początku instrumentu bazowego, danego typu, long lub short, z dźwignią stałą lub zmienną. Dodatkowo w kwestii wyboru, inwestor może uwzględnić zaufanie do jednego z emitentów podobnych produktów.
Jakie instrumenty bazowe ETP są dostępne na GPW? Wszystkie (lub prawie wszystkie) interesujące inwestorów. Często emitenci wprowadzają produkty na prośbę inwestorów, szybko reagując na zapotrzebowanie rynku.
Najważniejsze i najciekawsze dla inwestorów typy instrumentów bazowych:
- surowce (najbardziej popularne to ropa naftowa, złoto, srebro, kawa, kakao, kukurydza, gaz ziemny, platyna…)
- indeksy giełdowe (w 2020 roku uwaga inwestorów skupiła się na indeksach: DAX, WIG20, Nasdaq-100, NIKKEI, S&P500, Dow Jones i wielu innych)
- akcje (największym zainteresowaniem cieszyły się notowane na GPW: CDR, JSW, CCC, Allegro, KGHM… oraz z zagranicznych giełd np. Tesla, Amazon, Zalando, Bayer, Facebook i dziesiątki innych)
- waluty (pary walut USD/PLN, EUR/USD, CHF/PLN i kilka innych)
Po znalezieniu właściwego produktu, warto wejść w wyszukiwarce do „Karty produktu”, gdzie zawarte są dokumenty (np. KID – kluczowe informacje o produkcie) i szczegółowe informacje dotyczące danego produktu, które warto przeczytać szczególnie na początku przygody ze strukturami. KID-y są wystandaryzowanym dokumentem, identycznym we wszystkich krajach UE. Przedstawiają informacje o poziomie ryzyka, profilu wypłaty, zalecanym okresie wypłaty, scenariuszach rynkowych (korzystnych i niekorzystnych), informacje o emitencie.
Przykładowo, gdy interesują nas certyfikaty na wzrost ceny ropy naftowej typu Brent z dźwignią, znajdujemy w wyszukiwarce aż 71 takich certyfikatów (TURBO i FAKTOR, wyemitowanych przez RCB AG i ING NV), stopa zwrotu w ciągu 3 miesięcy (cena ropy naftowej rosła w tym czasie) jest dodatnia, im większa dźwignia tym pokaźniejsze zyski. Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku certyfikatów z dźwignią na ropę Brent typu short – zyski i straty zależą przecież od skali i kierunku zmian instrumentu bazowego oraz poziomu dźwigni.
Pamiętajmy, że na rynku kasowym GPW (ten sam rachunek maklerski co dla akcji, można kupować nawet na kontach IKE i IKZE) można inwestować w produkty dające ekspozycję na wiele surowców, indeksów, spółek, par walutowych. Bez konieczności otwierania dodatkowych rachunków.
