Dług publiczny Stanów Zjednoczonych wspiął się na nowe rekordowe poziomy: przebita została okrągła granica 34 bln USD. W ciągu 15 lat poziom publicznego zadłużenia wzrósł ponad trzykrotnie, wynika z nowych danych Departamentu Skarbu. To poważny problem dla rządu USA.
- Dług USA rośnie w coraz szybszym tempie: w ciągu ostatnich 3 miesięcy wzrósł o 3%
- Powodem dynamicznego wzrostu są głębokie strukturalne problemy, ostrzegają ekonomiści
- Trwa polityczny spór o to, czyja to wina: Demokratów czy Republikanów
- Jak wygląda dług publiczny USA w liczbach?
Dług federalny USA - symptom poważnych problemów?
Wystarczyło zaledwie 3 miesiące, by dług publiczny wzrósł o 1 bln USD. Dług rośnie i nie powinno w tym być nic dziwnego, bo gospodarka wzrasta, to i zadłużenie wraz z nią. Jednak tempo tej zwyżki jest niepokojące: to 3% na przestrzeni zaledwie kwartału.
Wykres: Dług publiczny USA
Źródło: Departament Skarbu USA, ZeroHedge.
Spoglądając na “liczby”, dług publiczny wzrósł w Stanach Zjednoczonych o:
- 1 bln USD w ciągu ostatnich 3 miesięcy,
- 2 bln USD w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
- 4 bln USD w ciągu ostatnich 2 lat,
- 11 bln USD w ciągu ostatnich 4 lat (to wzrost o blisko 50%!)
Przyspieszenie ekspansji długu napędzają wysokie stopy procentowe ustalone przez Rezerwę Federalną. Obecnie są one najwyższe od 23 lat (od grudnia 2000 roku).
Wykres: Stopa procentowa Rezerwy Federalnej
Źródło: tradingview.com
Jednocześnie, wydatki federalne w USA wzrosły, a wpływy z podatków spadły w ubiegłym roku. To rzecz jasna pogorszyło perspektywy fiskalne Stanów Zjednoczonych.
Ekonomiści są podzieleni w kwestii skali zagrożenia, jakie stanowi amerykański dług federalny. Niektórzy eksperci twierdzą, że fala stanowi on poważne niebezpieczeństwo dla ogólnej kondycji fiskalnej kraju. Z kolei inni utrzymują, że rząd federalny ma przecież dużą zdolność do zaciągania pożyczek bez ryzyka wywołania kryzysu gospodarczego.
W ostatnich kwartałach gospodarka USA rozwijała się w szybkim tempie. To sprawia, że wzrost zadłużenia jest mniej znaczący, ponieważ pożyczone pieniądze stanowią mniejszą część krajowej produkcji gospodarczej.
Wykres: Stopa wzrostu PKB w ujęciu kwartalnych w USA (dane annualizowane)
Źródło: Trading Economics, FRED.
Trwają poszukiwania “czarnej owcy”
Prezydent USA, Joe Biden, za wzrost długu publicznego obwinił obniżki podatków dokonane przez Republikanów. Trudno się dziwić, Biden jest Demokratą.
Polityczni rywale nie pozostają dłużni. Republikanie obwiniają fiskalne środki stymulacyjne uchwalone przez Demokratów z Bidenem na czele.
"Republikanie z Kongresu chcą pogłębić MAGAnomikę z ponad 3 bln USD w darowiznach dla bogatych, jednocześnie zmuszając ciężko pracujących Amerykanów do płacenia ceny tych zmian poprzez cięcia w ubezpieczeniach społecznych oraz zdrowotnych: Medicare i Medicaid" - skomentował rzecznik Białego Domu, Micheal Kikukawa.
Pojęcie MAGAnomics odnosi się do polityki gospodarczej związanej z inicjatywą "Make America Great Again" (MAGA) propagowanej przez Donalda Trumpa, wcześniejszego prezydenta USA.
"Osiągnięcie 34 bilionów dolarów jest kolejnym przypomnieniem tego, jak niezrównoważona jest amerykańska sytuacja fiskalna” - skomentował Marc Goldwein z niezależnego think-tanku Committee for a Responsible Federal Budget.
“Każdego roku dodajemy 2 bln USD do naszego długu w czasie, gdy bezrobocie jest bliskie rekordowo niskiego poziomu" - dodał Goldwein. - "Jeśli tak bardzo zwiększamy zadłużenie w dobrych czasach, w złych może być naprawdę źle, a nie możemy wiecznie zwiększać naszego zadłużenia szybciej niż nasza gospodarka".
Wykres: Stopa bezrobocia w USA
Źródło: Trading Economics, US Bureau of Labor Statistics
Jak szacują analitycy Center for American Progress, obniżki podatków za prezydentów George'a W. Busha i Donalda Trumpa oraz ich późniejsze przedłużenie dodały do tej pory 10 bln USD do długu publicznego.
"Ważne jest, aby utrzymywać wartość długu w odniesieniu do gospodarki” - stwierdziła Claudia Sahm, ekonomistka znana między innymi ze stworzenia “Reguły Sahm”, wskaźnika recesji obserwowanego przez Fed.
“Gospodarka rośnie, jest silna i musimy myśleć o niej w odniesieniu do naszych zasobów. (...) To nie jest oznaka zbliżającego się kryzysu. To może być coś, z czym musimy sobie poradzić, ale nie jesteśmy w momencie kryzysu zadłużenia".
Czytaj również: Recesja w Polsce odwołana. Gospodarka rozpędza się
Przyczyny zadłużenia USA są głęboko strukturalne
Według Fundacji Petera G. Petersona istnieją trzy główne czynniki strukturalne wpływające na rosnący dług publiczny Stanów Zjednoczonych.
Po pierwsze, demografia.
Stany Zjednoczone przechodzą znaczące przemiany demograficzne. Społeczeństwo starzeje się w dynamicznym tempie. Pokolenie wyżu demograficznego zaczyna przechodzić na emeryturę.
Około 10 tys. osób będzie kończyć 65 lat każdego dnia do 2030 roku, szacują eksperci fundacji Petera G. Petersona. Co więcej, oczekuje się, że ludzie będą przeciętnie żyć dłużej.
Wykres: Prognoza liczby Amerykanów powyżej 65 roku życia w kolejnych latach
Źródło: Fundacja Petera G. Petersona.
Korzystne dla ludzi, ale niekorzystne fiskalnie trendy demograficzne wywierają coraz większą presję na budżet federalny. W szczególności kosztowne są kluczowe programy, które służą starszym Amerykanom, takie jak Social Security, Medicare i Medicaid.
Po drugie, galopujące koszty opieki zdrowotnej.
Demografia jest silnie skorelowana z innym ważnym czynnikiem - rosnącymi kosztami opieki zdrowotnej.
“Pod wieloma względami opieka zdrowotna jest najważniejszą kwestią dla przyszłości fiskalnej i gospodarczej USA. Stanowi ona prawie jedną piątą całej amerykańskiej gospodarki i jest drugą najszybciej rosnącą częścią budżetu. Amerykański system opieki zdrowotnej jest najdroższy na świecie, ale tak naprawdę nie dostajemy tego, za co płacimy” - stwierdzili eksperci z fundacji Petera G. Petersona.
“Wydajemy ponad dwa razy więcej na opiekę zdrowotną niż inne zaawansowane kraje, ale nasz system nie zapewnia lepszych ogólnych wyników zdrowotnych. Poprawa wydajności amerykańskiego systemu opieki zdrowotnej nie tylko poprawiłaby życie Amerykanów, ale także pomogłaby ustabilizować perspektywy fiskalne i gospodarcze” - dodali.
Wykres: Średni koszt opieki zdrowotnej na osobę w USA i wybranych krajach
Źródło: Fundacja Petera G. Petersona.
Po trzecie, niewydolny amerykański system podatkowy.
System podatkowy w USA nie generuje wystarczających przychodów, aby pokryć wydatki rządowe.
Ta szybko rosnąca nierównowaga między przychodami a wydatkami prowadzi do coraz wyższych rocznych deficytów, a rezultatem jest rosnące saldo długu publicznego. W rezultacie, deficyt PKB rośnie niemal każdego roku. Ostatni raz Stany Zjednoczone miały nadwyżkę budżetową w 2001 roku podczas rządów administracji Billa Clintona.
Dlaczego rosnący dług publiczny jest zły?
Wraz ze wzrostem długu publicznego rosną odsetki, które płaci kraj za obsługę długu. Odsetki związane z długiem publicznym USA w 2020 roku wyniosły 1,5% PKB. Jednak jak szacuje Kongresowe Biuro Budżetowe (CBO) w 2029 roku mogą one wynieść nawet 3,2% PKB.
Dług państwa może prowadzić do zwiększania obciążeń podatkowych dla obywateli. Państwo musi spłacać odsetki od pożyczek, co może ograniczać dostęp do środków na inne potrzeby publiczne. Ciągłe narastanie zadłużenia może ograniczyć zdolność państwa do inwestowania w edukację, służbę zdrowia i inne kluczowe obszary rozwoju społecznego.
Dodatkowo, wysoki dług może osłabić stabilność gospodarki, zwiększając ryzyko kryzysów finansowych i obniżając zaufanie inwestorów.
