- Jak działa inflacja na gospodarkę, zadłużenie i oszczędności?
- Do jakiego stopnia inflacja zmniejszyła długi państw?
- Co zmienia świadomość erozji długu dzięki inflacji?
Inflacja obniża realną wartość długu prywatnego i publicznego. Erozja zadłużenia dzięki wysokiej inflacji w latach 2020-23 wyniosła średnio 3,7% PKB w gospodarkach rozwijających się oraz 7,3% PKB w gospodarkach rozwiniętych – wynika z szacunków Oxford Economics.
Z obliczeń Oxford Economics wynika również, że podatek inflacyjny na jednostkę długu był podobny w krajach rozwijających się i w krajach rozwiniętych. W obu przypadkach realne efektywne stopy procentowe były średnio o 2,5% niższe w latach 2020-2023 w porównaniu z 2019 r.
„Ostatni okres wysokiej inflacji nie daje jednak wielkiej nadziei tym, którzy uważają, że pewnego dnia rządy zniwelują swoje problemy z zadłużeniem. Inflacyjna erozja zadłużenia wiąże się z bardzo wysokimi kosztami gospodarczymi, w tym ze słabym wzrostem PKB, wyższym długiem publicznym i wzrostem kosztów obsługi zadłużenia w sektorze prywatnym, a także negatywnymi skutkami majątkowymi spadających cen obligacji” – wylicza Gabriel Sterne, szef działu badań globalnych rynków wschodzących Oxford Economics, w swojej analizie.
Czy inflacja wymaże długi państw?
Czy rządy mogą się pozbyć swojego zadłużenia poprzez utrzymującą się w długim terminie wysoką inflację? „Jeśli kiedykolwiek istniał czas na falsyfikację takiego twierdzenia, to był to okres szoków podażowych w latach 2019-2023. Spowodował gwałtowny wzrost inflacji w całej gospodarce światowej, a wstrząsy wtórne wciąż są odczuwalne ponad cztery lata później” – wskazuje Sterne.
Analitycy Oxford Economics wzięli na tapet ten „temat”. Okazało się, że inflacja rzeczywiście ograniczyła wzrost wskaźników zadłużenia do PKB, w gospodarkach rozwiniętych znacznie bardziej niż na rynkach wschodzących. Stało się tak głównie dlatego, że zdecydowana większość umów dotyczących zadłużenia ma zapis, iż płatności odsetkowe (kupony) od niespłaconego zadłużenia pozostają stałe, nawet gdy inflacja rośnie.
Okazało się, że efektywne realne stopy procentowe na rynkach wschodzących i rozwiniętych spadły o podobne wartości w erze szoków podażowych. Średnia realna stopa procentowa na rynkach wschodzących spadła o 2,5% w latach 2020-2023 w stosunku do średniej z 2018-19. W krajach EM spadek był największy w Europie, gdzie szok cen energii spowodował szczególnie silny impuls inflacyjny i implikował realne stopy procentowe, które były średnio o 4% niższe w erze szoków podażowych – wskazuje analiza Oxford Economics.
Polska jest w grupie krajów EM – razem z Brazylią i Indiami – które skorzystały z erozji inflacji o co najmniej 8 pp. w relacji długu do PKB. W niektórych krajach wpływ inflacji na erozję długu był niewielki (np. Chile).
Jeśli chodzi o kraje rozwinięte, większość odnotowała erozję długu o 8% PKB lub więcej. Erozja inflacji w Grecji zmniejszyła obciążenie długiem aż o 26% PKB.
„Jeśli chodzi o ogólny wpływ, erozja inflacji miała dwukrotnie większy średni wpływ na stosunek zadłużenia do PKB w krajach rozwiniętych (7,3%), niż w rozwijających się (3,7%). Wynika to głównie z wyższych wartości wyjściowych wskaźników zadłużenia do PKB w krajach rozwiniętych. Jeśli chodzi o spadki realnych efektywnych stóp procentowych, zarówno na rynkach wschodzących, jak i na rynkach rozwiniętych spadły one o podobną wartość około 2,5%” – czytamy w analizie.
Zobacz także: Inflacja w USA dużo w górę - są już nowe dane!
Wpływ inflacji na dług publiczny – regiony świata
Źródło: Oxford Economics
Ludzie nie mają świadomości, co czyni inflacja
Oczywiście, inflacja ma wpływ nie tylko na erozję długu, ale też nominalne oszczędności. Jednak ludzie zdają się dostrzegać tylko ten drugi mechanizm. Tymczasem inflacja może zwiększyć realny majątek gospodarstw domowych.
Co ciekawe, z badań wynika, że konsumenci, którzy zrozumieją to, że inflacja zmniejsza długi, mogą zmienić swoje poglądy i zachowania. Tak wynika z badania, jakie przeprowadzili Philip Schnorpfeil, Michael Weber z Chicago Booth i Andreas Hackethal z Uniwersytetu Goethego we Frankfurcie.
Naukowcy ci przebadali ponad 3 000 klientów niemieckiego banku w lipcu 2022 r., kiedy inflacja osiągnęła najwyższy w RFN od 70 lat poziom 8,7%. Naukowcy najpierw zadali uczestnikom serię pytań dotyczących gospodarki, ich aktywów i szacunkowych zmian w ich majątku netto w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Następnie podzielili ich na grupę „kontrolną” (otrzymała ona informacje tylko o stopie inflacji); grupę "erozji oszczędności" (jej członkowie dowiedzieli się w jaki sposób inflacja może zaszkodzić oszczędzającym) oraz grupę "erozji długów" (jej członkowie dowiedzieli się, w jaki sposób inflacja przynosi korzyści dłużnikom). Naukowcy przedstawili każdej z grup realistyczny przykład działania inflacji (na kwotach w euro).
Następnie naukowcy zapytali uczestników o ich oczekiwania dotyczące cen nieruchomości, bezrobocia, stóp procentowych i dochodów gospodarstw domowych w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
Naukowcy w tym badaniu odkryli "asymetryczną świadomość kanału erozji" inflacji. Trzy czwarte wszystkich uczestników wiedziało, że inflacja zmniejszy realną wartość oszczędności, ale tylko jedna trzecia rozumiała, że obniży również realną wartość zadłużenia o stałym oprocentowaniu. Grupa, która dowiedziała się o wpływie inflacji na oszczędności, miała bardziej negatywne nastawienie do oszczędności, niż grupa kontrolna. Osoby, które otrzymały informacje o erozji zadłużenia, były mniej niechętne kredytom. Osoby z grupy erozji oszczędności oszacowały większy spadek swojego rzeczywistego majątku netto, niż grupa kontrolna (która oczekiwała spadku wartości majątku o blisko 6%), podczas gdy członkowie grupy erozji zadłużenia oczekiwali wzrostu majątku (o około 2,5%).
Co ciekawe, badacze obserwowali uczestników badania przez kilka tygodni po zakończeniu eksperymentu. Okazało się, że osoby z grupy erozji zadłużenia zwiększyły swoje planowane i rzeczywiste wydatki, były bardziej optymistyczne i częściej zaciągały kredyty o stałym oprocentowaniu. "Nasze wyniki sugerują, że zmiany w realnym majątku netto wpływają na reakcję konsumpcyjną gospodarstw domowych na inflację, pod warunkiem, że gospodarstwa domowe są świadome wpływu inflacji na ich majątek" – konkludują Schnorpfeil, Weber i Hackethal.
