Większość początkujących inwestorów uważa, że wiedzę na temat rynków finansowych można zdobywać czytając książki, ucząc się od mistrzów, uczęszczając na szkolenia, czy oglądając webinary. Popularną tezą jest, że trading plan należy dostosować do swojej osobowości i umiejętności. Ciężko jest to zrobić na podstawie wiedzy płynącej z literatury czy od nauczycieli, ponieważ każdy jest inny!
Dlatego poznanie swojego charakteru - mocnych i słabych stron, pozwala skuteczniej zoptymalizować strategię inwestycyjną. Aby to zrobić, należy posiadać odpowiedni materiał do badań i nauki. Takich elementów, mogą dostarczyć zapisy z systematycznie prowadzonego dziennika inwestycyjnego, w którym zawarte są wszystkie najważniejsze czynności, związane z tradingiem. Najlepsza nauka to nauka na własnych błędach!
Bardzo często słyszy się, że traderzy w swoich strategiach zakładają zawieranie transakcji zgodnych z kierunkiem pozycji smart money. Jest to rozsądne podejście, ponieważ łatwiej jest płynąć z rynkiem, niż z nim walczyć. Wszyscy chcemy naśladować najlepszych i osiągać takie same (a nawet lepsze) wyniki. Nie wszyscy jednak wiedzą, że wyniki inwestorów instytucjonalnych są stale monitorowane i analizowane przez ich przełożonych. Dzięki temu, mogą oni nieustannie uczyć się i wyzbywać się błędów. Dlatego poza śledzeniem transakcji grubasów, dobrym pomysłem jest powielanie ich trybu pracy i rozwoju (przygotowanie do tradingu, prowadzenie dziennika inwestycyjnego, formy relaksu, itp.).
Na własnym przykładzie mogę stwierdzić, że archiwizacja moich transakcji i późniejsza ich analiza bardzo mocno rozwinęła i usprawniła mój trading. Poznałem swoje mocne i słabe strony, ulubione godziny handlu, preferowane rynki oraz emocje towarzyszące codziennej pracy tradera. Wyciągnąłem wiele ciekawych wniosków, które niejednokrotnie bardzo mocno mnie zaskoczyły. Powiedzmy sobie szczerze, nikt nie jest w stanie zapamiętać wszystkich transkacji, dlatego należy je zapisywać i nieustannie przeglądać. Notatki najlepiej jest wykonywać na bieżąco, gdyż wtedy inwestor pamięta najwięcej detali, zwłaszcza stany emocjonalne.
Zalety prowadzenia dziennika inwestycyjnego
Systematyczne prowadzenie dziennika inwestycyjnego posiada bardzo wiele plusów. Między innymi:
- pozwala wrócić do transakcji, w każdym momencie, zwłaszcza po ochłonięciu,
- pokazuje błędy i złe nawyki,
- przedstawia dobre strony i zalety tradera,
- obrazuje kontekst panujący na rynku w czasie zawierania transakcji,
- pozwala usprawnić strategię, dodać niezbędne elementy i zasady,
- umożliwia odnalezienie i usunięcie czynników powodujących straty,
- daje możliwość zbadania wyników i skuteczności tradera,
- wprowadza rutynę tradingową,
- pozwala lepiej panować nad emocjami i niechcianymi zachowaniami,
- zwiększa poczucie odpowiedzialności za własne decyzje,
- motywuje do dalszej pracy,
- wzbudza respekt do giełdy.
Jak może wyglądać dziennik inwestycyjny?
Każdy trader powinien dostosować swój dziennik inwestycyjny do siebie wedle uznania. Jednak należy pamiętać, aby posiadał on podstawowe elementy, które pomagają w powrocie do stanu towarzyszącemu momentowi zawierania transakcji. Osobiście polecam wdrożenie takich informacji jak:
- podstawowe dane,
- opis analizy rynku i potwierdzeń,
- emocje w trakcie całej transakcji,
- sposób prowadzenia pozycji,
- zamknięcie pozycji,
- uwagi tradera.
Podstawowe dane powinny zawierać informacje, które ułatwią identyfikację transakcji, podczas przyszłych analiz trade’ów. Najistotniejsze dane: data i godzina zawarcia transakcji, rynek, na którym otwarto pozycję, cena wejścia w rynek, wielkość pozycji, poziomy Stop Lossa oraz Take Profitu. Przykładowy zapis przedstawia GRAFIKA 1.
GRAFIKA 1. Podstawowe dane transakcji
Opis analizy rynku i potwierdzeń ukazuje wszystkie przesłanki, na bazie których została zawarta transakcja. Pozwala to na sprawdzenie, czy sygnał do otwarcia pozycji był zgodny ze strategią lub czy układ wypalił oraz jaki panował kontekst w danym czasie na wykresie. Dany zapis może pomóc inwestorowi w ustaleniu, które układy sprawdzają się lepiej na danym rynku oraz jakie odpowiadają bardziej samemu traderowi. Przykład takiego opisu ukazuje GRAFIKA 2.
GRAFIKA 2. Analiza rynku i potwierdzenia
Psychologia w tradingu jest bardzo istotna. Wobec tego warto obserwować i badać tę kwestię, dzięki włączeniu opisu swoich emocji do dziennika inwestycyjnego. Samopoczucie powinno określać się przed zawarciem transakcji, w momencie prowadzenia pozycji oraz po zamknięciu wszystkich zleceń. Zapis odczuć powinien być szczery, ponieważ może on pomóc w radzeniu sobie z niechcianymi zjawiskami emocjonalnymi. GRAFIKA 3 przedstawia opis emocji podczas zawierania transakcji. Zapis w takiej formie powinien również znajdować się w dalszych częściach dziennika, po realizacji kolejnych czynności związanych z tradingiem.
GRAFIKA 3. Emocje podczas otwierania pozycji.
Kolejnymi ważnymi informacjami do zanotowania, są czynności w trakcie prowadzenia pozycji. Między innymi realizacja częściowych zysków, przesunięcia Stop Lossa, czy piramidowanie pozycji. Przykład wraz z opisem emocji ilustruje GRAFIKA 4.
GRAFIKA 4. Prowadzenie pozycji i emocje.
Po całkowitym zamknięciu pozycji, dobrze dołączyć do dziennika istotne dane, takie jak: data i godzina, kurs zlecenia, czy wynik. Następnie,warto dodać kolejny opis emocji, aby móc przeanalizować w jaki sposób określona transakcja wpłynęła na nasze samopoczucie. GRAFIKA 5 obrazuje taki zapis.
GRAFIKA 5. Zamknięcie pozycji i emocje.
Ostatnimi istotnymi informacjami, które powinny znajdować się w dzienniku, są spostrzeżenia inwestora, które wychwycił w trakcie transakcji i które według niego mogą mieć znaczący wpływ na dalszy rozwój i naukę. Tutaj można wpisywać wszystko, co dana osoba uzna za stosowne i przydatne do późniejszej analizy. Grafika 6 przedstawia próbkę takiego zapisu.
GRAFIKA 6. Uwagi dotyczące zagrania
I co dalej?
Samo prowadzenie dziennika inwestycyjnego praktycznie nic nie daje. To tak, jakby zapamiętywać zagrania na kilkadziesiąt minut. Aby uzyskać rezultaty z tych czynności należy systematycznie analizować i badać swoje notatki. Ja osobiście polecam czytać świeżo sporządzony dziennik zaraz po transakcji, aby wychwycić na bieżąco ewentualne błędy i nanieść poprawki i dodatkowe informacje. W tym czasie trader pamięta najwięcej rzeczy i o takie uzupełnienie jest najłatwiej. Dobrą praktyką jest studiowanie całego zbioru dzienników raz w tygodniu, najlepiej w weekend, gdy rynki są zamknięte.
Jeśli przed przeczytaniem tego artykułu nie prowadziłeś dziennika inwestycyjnego, to gorąco zachęcam Cię do spróbowania i porównania efektów tradingu po kilku tygodniach od wdrożenia tej idei. Będziesz mile zaskoczony.
