Wiele osób wychodzi z założenia, że działalność gospodarcza polegająca na wymianie walut, kojarzona bezpośrednio z finansami, wiąże się z licznymi ograniczeniami i wymogami prawnymi, jak ma to miejsce np. w przypadku banków czy ubezpieczalni. Silne wymogi mogą obowiązywać zwłaszcza w Internecie, a więc medium najbardziej narażonym na nadużycia, wycieki danych czy informacji. Nic więc dziwnego, że działalność kantorowa zalicza się do jednej z branż najmocniej uregulowanych. Czy dotyczy to również handlu walutami w sieci?
Wymiana walut przez Internet a działalność kantorowa
Na czym właściwie polega działalność kantorowa? Według Prawa dewizowego działalność kantorowa to działalność regulowana według przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców. Z tego względu wymaga wpisu do rejestru działalności kantorowej, która polega na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży.
Istnieje też wiele obowiązków oraz warunków koniecznych do spełnienia przez osoby, które prowadzą kantor. Taki przedsiębiorca musi każdego roku dostarczać zaświadczenie o niekaralności za przestępstwo skarbowe lub za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Musi mieć również fachowe przygotowanie do prowadzenia działalności kantorowej, w tym odpowiedni staż pracy w banku lub ukończenie kursu przygotowawczego do prowadzenia działalności kantorowej. Na kantory nakłada się również wiele obowiązków ewidencyjnych oraz związanych np. z przygotowaniem lokalu do działalności.
Jak więc widać, prowadzenie działalności kantorowej wiąże się z licznymi restrykcjami. Poza tym, że jest to działalność regulowana według ustawy Prawo przedsiębiorców, jest objęta również nadzorem ze strony np. Narodowego Banku Polskiego prowadzącego rejestr kantorów.
Definicja działalności kantorowej zawiera jednak pewną pułapkę: czym właściwie jest działalność kantorowa, jeśli podlega kupnie i sprzedaży „wartości dewizowych”? Znowu należy sięgnąć tutaj do prawa dewizowego, wedle którego wartości dewizowe to zagraniczne środki płatnicze, tzn. waluty obce i dewizy, a także złot dewizowe i platyna dewizowa. Waluty obce i dewizy są to zaś odpowiednio: banknoty i monety oraz papiery wartościowe i pozostałe dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego i wystawione w walutach obcych.
Takie wyliczenie służy wskazaniu jednej podstawowej cechy związanej z działalnością kantorową. Otóż jest to działalność, która polega na wymianie walut w obrocie gotówkowym. Nie dotyczy jednak obrotu bezgotówkowego, czyli takiego, jaki odbywa się przez Internet.
Dlatego właśnie można wysunąć tutaj dość zaskakujący wniosek: wymiana walut za pomocą sieci, w ramach kantorów internetowych, nie stanowi w świetle prawa polskiego… działalności kantorowej. W efekcie nie wiąże się z nią większa część restrykcji oraz ograniczeń, które nakłada się na „zwykłe” kantory.
Zobacz także: Sp. z o.o. czy prosta spółka akcyjna? Która forma prawna sprawdzi się lepiej w Twoim biznesie?
Wymogi formalne przy prowadzeniu kantoru internetowego i nadzór nad nim
Jeżeli kantor internetowy nie uznaje się za działalność kantorową, nie będzie on również działalnością regulowaną według Prawa przedsiębiorców.
Prowadzenie takiego kantoru nie wymaga spełnienia żadnych szczególnych warunków, czyli:
- prowadzenia na bieżąco, w sposób trwały i ciągły oraz zgodny z przepisami, ewidencji wszystkich operacji powodujących zmianę stanu wartości dewizowych i waluty polskiej,
- uzyskiwania zaświadczenia o niekaralności,
- ukończenia kursu albo stażu w banku,
- zapewnienia lokalu, który wraz z wyposażeniem spełnia warunki techniczne i organizacyjne niezbędne do prawidłowego wykonywania czynności bezpośrednio związanych z działalnością kantorową.
Nie oznacza to, że taka forma działalności zawsze i w każdym przypadku nie będzie obciążona regulacjami prawnymi czy nadzorem finansowym.
Po pierwsze niektóre kantory internetowe nie podlegają ustawie o usługach płatniczych, czyli również dozorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Jest to uzależnione od tego, czy kantor prowadzony online uwzględnia w swoich usługach dokonywanie jednej z usług płatniczych, które wskazuje artykuł 3 tej ustawy, na przykład:
- wykonywanie transakcji płatniczych, takich jak transfer środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy,
- dokonywanie przekazów płatniczych,
- inicjowanie transakcji płatniczej.
Gdy kantor internetowy umożliwia dokonanie takich czynności, konieczna może okazać się rejestracja jako Biuro Usług Płatniczych lub Krajowa Instytucja Płatnicza. Niestety wówczas trzeba spełnić wiele dodatkowych warunków dotyczących kwalifikacji osób prowadzących instytucję, kapitału zakładowego, czy wprowadzenia systemów zarządzania ryzykiem.
Jednak z reguły większość kantorów internetowych nie podlega pod nadzór KNF. W takim kantorze rozliczenia występują zazwyczaj między rachunkiem bankowym klienta a rachunkiem bankowym prowadzącego serwis. Nie dokonuje się więc przekazu środków na rzecz osoby trzeciej. Takie działanie nie stanowi zatem przekazu pieniężnego ani innego rodzaju usługi wskazanej jako usługa płatnicza.
W efekcie kantor, który nie oferuje usług przekazu na rzecz osoby trzeciej, nie musi co do zasady podlegać nadzorowi KNF oraz ustawie o usługach płatniczych. Poza tym KNF często wskazuje w swoich komunikatach, że z zasady nie nadzoruje internetowej wymiany walut.
Mimo to kantor internetowy podlega ustawie o zapobieganiu praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
Według artykułu 2 pkt. 11 ww. ustawy, przedsiębiorcy, którzy zajmują się wymianą walut lub pośrednictwem w wymianie walut, są traktowani jako tzw. instytucja zobowiązana. Taka instytucja musi przekazywać Generalnemu Inspektorowi informacje o przyjętej wpłacie lub dokonanej wpłacie środków pieniężnych o równowartości przekraczającej 15 tysięcy euro, oraz o wykonanym transferze środków pieniężnych o równowartości przekraczającej wspomnianą kwotę.
Podsumowując, zgodnie z zasadami kantor internetowy prowadzi działalność na podstawie Prawa przedsiębiorców, Kodeksu Cywilnego, a także przepisów związanych z działalnością branży e-commerce (np. dotyczące zawierania umów na odległość lub ochrony konsumenta przy sprzedaży internetowej). Prowadzący kantor internetowy, tak jak wszyscy przedsiębiorcy działający w sieci, muszą również zwrócić uwagę na przepisy związane z ochroną danych osobowych obsługiwanych klientów i jeśli będą potrzebowali pomocy w tym zakresie, warto skorzystać z pomocy specjalistów, jak choćby kancelarii prawnej specjalizującej się we wspieraniu przedsiębiorców sektora e-commerce.
Jakie formy wymiany walut przez Internet?
Według badań, w 2021 roku wartość rynku kantorów internetowych wynosiła aż 60 mld zł. Pozwala to zobrazować sobie skalę rynku oraz jego różnorodność. Jeżeli więc ktoś zamierza założyć kantor internetowy, musi zwrócić uwagę na fakt, że może on funkcjonować w oparciu o kilka modeli:
Pierwszy z nich polega na działalności kantoru internetowego zbliżonej do działalności kantoru tradycyjnego. Opiera się ona po prostu na dokonywaniu sprzedaży walut na rzecz klientów. Upraszczając, jest to standardowy kantor, którego działalność została przeniesiona do Internetu.
Drugi rodzaj kantoru online to taki, który umożliwia wymianę walut bezpośrednio między użytkownikami, w pewnym sensie na zasadzie giełdy. W przypadku działalności na większą skalę może on mieć formę kantoru, który pozwala na grupową wymianę walut w większej wysokości – wówczas kantor internetowy dokonuje dużego zakupu walut dla swoich członków w oparciu o zebrane od nich wcześniej środki.
Wnioski
Jak więc widać, kantory internetowe mają znacznie mniejszy zakres obowiązków niż tradycyjne kantory stacjonarne. Choć nie obejmuje ich żaden nadzór czy restrykcje, to dość rzadko zdarzają się poważniejsze wstrząsy czy problemy dotyczące tego rynku. Okazuje się więc, że większość takich podmiotów funkcjonuje rzetelnie i pozostaje wiarygodna dla konsumentów. W rezultacie przedsiębiorcy z branży e-commerce mogą zastanowić się nad rozpoczęciem działalności jako kantory internetowe.
Marcin Staniszewski Radca Prawny Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy
