W procesie analizowania sprawozdań finansowych spółek, należy zwracać uwagę na wiele czynników. Nie sposób poważnie myśleć o inwestowaniu w spółki nadmiernie zadłużone, niezyskowne oraz bez zdolności do regulowania swoich zobowiązań. Na temat badania tych czynników możecie przeczytać w poprzednich artykułach dotyczących analizy fundamentalnej spółek giełdowych. Tym razem jednak zajmiemy się analizą innego ważnego zagadnienia, które powinniśmy brać pod uwagę decydując się na inwestycje w papiery wartościowe danej spółki – nauczymy się analizować czy spółka skutecznie wykorzystuje możliwości jakie dają jej posiadane przez nią zasoby.
Efektywne wykorzystywanie majątku
Do badania opisanego we wstępie zagadnienia służą wskaźniki wykorzystania majątku, nazywane również wskaźnikami efektywności czy też produktywności. Są one nieskomplikowanym, jednak użytecznym narzędziem służącym do oceny efektywności gospodarowania posiadanymi przez spółkę zasobami.
Po co w ogóle badać efektywność wykorzystania majątku? Załóżmy, że spółka nie jest nadmiernie zadłużona i płynnie reguluje swoje zobowiązania. Przynosi ona jednak jedynie minimalne zyski. Ocena produktywności takiej spółki i porównanie jej z produktywnością innych spółek z branży może pomóc w określeniu powodów niskiej rentowności. Jeżeli efektywność wykorzystania aktywów przez spółkę będzie mniejsza niż u innych spółek z branży, możemy domniemywać, że jest to powód lub jeden z powodów niskiej rentowności. W takim przypadku dla nas jako inwestorów, istotne jest czy zarząd dostrzega ten problem i czy podjął w związku z nim działania zmierzające do poprawy produktywności w przyszłości. Jeżeli tak, rodzi to nadzieje na poprawę wyników w przyszłych okresach. Oczywiście pod warunkiem, że wyższa produktywność nie zostanie osiągnięta np. poprzez nadmierne podwyższenie kosztów produkcji, gdyż wtedy skutek takich działań może okazać się odwrotny do zamierzonego. Niemniej jednak, analiza produktywności i efektywności wykorzystania posiadanych przez spółkę środków, dostarczy inwestorowi istotnych informacji o możliwościach dalszego rozwoju spółki.
Rotacja majątku
Jednym z najważniejszych wskaźników produktywności jest wskaźnik rotacji majątku. Wskaźnik ten informuje o zdolności przedsiębiorstwa do generowania przychodów z posiadanego przez nie majątku. Innymi słowy, wskaźnik ten mówi o tym jak wiele przychodów wygenerował każdy 1 zł posiadanych przez spółkę aktywów. Wskaźnik rotacji majątku przyjmuje następującą postać:
Jako, że wartość aktywów jest wartością statyczną (tj. na dany dzień), natomiast wartość przychodów jest wartością dynamiczną (suma przychodów z całego roku), wskazane jest uśrednienie wartości aktywów, np. poprzez obliczenie średniej wartości aktywów na początek oraz koniec roku obrotowego. Pozwoli to przynajmniej częściowo uniknąć zaburzenia wartości wskaźnika przez wahania sezonowe lub czynniki losowe.
Przykładowo, wartość przychodów spółki X wynosi 3 mln zł. Stan aktywów ogółem na początek roku to 1 mln zł, natomiast na koniec roku stan aktywów wynosi 2 mln zł.
Taką wartość wskaźnika można interpretować w następujący sposób - z każdego 1 zł posiadanych przez spółkę X aktywów, wygenerowała ona 2 zł przychodów ze sprzedaży. Zauważmy, że wartości te byłyby istotnie różne, gdybyśmy nie zastosowali uśrednienia. Można również uśrednić stan aktywów na podstawie danych półrocznych, kwartalnych, a nawet miesięcznych. Wszystko zależy od dostępności danych oraz skrupulatności analizującego.
Wzrost wartości wskaźnika rotacji majątku interpretuje się jako zjawisko pozytywne, spadek jako zjawisko negatywne.
Podobną analizę można przeprowadzić dla aktywów trwałych. Różnicą będzie fakt że w mianowniku nie znajdzie się uśredniona wartość aktywów ogółem, lecz uśredniona wartość aktywów trwałych. Taki wskaźnik da nam odpowiedź na pytanie o efektywność wykorzystania aktywów trwałych do generowania przychodów ze sprzedaży.
Przykładowo, wartość przychodów spółki X wynosi 4 mln zł. Stan aktywów trwałych na początek roku to 0,5 mln zł, natomiast na koniec roku, stan aktywów wynosi 1 mln zł.
Oznacza to, że każdy 1 zł wartości aktywów trwałych generuje 4 zł przychodów ze sprzedaży.
Cykle rotacji
Analizując sprawozdania finansowe możemy badać również jak szybko spółka obraca zapasami, jak szybko ściąga swoje należności oraz jak szybko spłaca swoje zobowiązania. Można zrobić to na dwa sposoby. Pierwszym jest wyrażenie wyrażenie długości cyklu rotacji zapasów/należności/zobowiązań w dniach. Drugim jest podanie liczby owych cykli w ciągu roku. Drugą metodę pozwolę sobie pominąć, gdyż wydaje się ona mniej intuicyjna, a w gruncie rzeczy odnosi się do tego samego stanu faktycznego. Początkującemu inwestorowi z pewnością dużo łatwiej będzie zrozumieć co oznacza fakt, że dany cykl trwa 60 dni, niż zrozumieć co oznacza, że w ciągu roku występuje średnio 6,08 cyklu. Poza tym cykle wyrażone w dniach umożliwiają łatwą budowę kolejnych wskaźników, dających analitykowi dodatkowe informacje.
Cykl rotacji należności
Wskaźnik rotacji należności wyrażony w dniach informuje nas o tym, ile czasu zajmuje średnio spółce ściągnięcie swoich należności, licząc od momentu ich powstania, do momentu ich uregulowania przez kontrahentów. Generalnie rzecz biorąc uważa się, że im krótszy cykl należności tym lepiej, jednak należy zauważyć, że duże znaczenie ma tutaj przyjęta przez spółkę polityka dotycząca udzielania tzw. kredytu kupieckiego. Niektóre przedsiębiorstwa celowo wydłużają okres zapłaty, aby zachęcić kontrahentów do handlu z nimi zamiast z konkurencją. Inne zaś bardzo pilnują terminowej spłaty swoich należności. Przy ocenie tego wskaźnika należy więc brać pod uwagę stosunek danej spółki do terminów zapłaty, gdyż nie zawsze wyższa wartość wskaźnika musi oznaczać negatywne zjawisko.
Wskaźnik oblicza się w następujący sposób:
Zarówno w tym, jak i w innych podobnych wskaźnikach można spotkać wzór, w którym dokonujemy mnożenia przez 360 dni. Skoro można stosować takie uproszczenie, wydaje się, że można być również bardziej dokładnym i w latach przestępnych mnożyć przez 366 dni. Wszystko zależy od wyobraźni i potrzeb analizującego. Spotkać można również wersję wskaźnika, w której zamiast należności podaje się w liczniku jedynie należności krótkoterminowe. Oczywiście również tu należy pamiętać o uśrednieniu wartości pochodzących z bilansu, niezależnie od przyjętej wersji wskaźnika.
Cykl rotacji zobowiązań
Niemal identyczna sytuacja co do różnych wersji wskaźnika występuje w przypadku cyklu rotacji zobowiązań. Stosować można zarówno zobowiązania ogółem, jak i zobowiązania krótkoterminowe, zarówno 360, jak i 365 (366 dni). Należy również pamiętać o uśrednianiu wartości z bilansu.
Dodatkową różnicą jest fakt, że w mianowniku stosuje się najczęściej przychody ze sprzedaży. Osobiście stosuję jednak koszty działalności operacyjnej, gdyż to w związku z kosztami, a nie z przychodami powstają zobowiązania. Przyjmijmy tym razem, że w liczniku stosujemy zobowiązania krótkoterminowe. Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach będzie więc wyglądać następująco:
Wskaźnik ten informuje nas ile dni mija od momentu powstania zobowiązania, do momentu jego spłaty. Generalnie przyjmuje się, że im większa wartość tego wskaźnika tym lepiej. Należy jednak pamiętać, że zbyt wysoka wartość wskaźnika może zniechęcać kontrahentów, gdyż będzie wskazywać na to, że nie mogą oni liczyć na szybkie uregulowanie zobowiązań. Innymi słowy, po sprzedaży towarów lub usług do spółki o wysokiej wartości wskaźnika, minie średnio więcej czasu nim kontrahenci (wierzyciele) otrzymają zapłatę, niż w przypadku spółek o niskiej wartości wskaźnika. Z perspektywy analizowanej spółki jest to jednak korzystne, gdyż oznacza, że przez dłuższy czas kontrahenci finansują działalność spółki poprzez kredyt kupiecki.
Cykl rotacji zapasów
Kolejny wskaźnik informuje nas o średniej liczbie dni, w trakcie których zapasy są utrzymywane w magazynach. Wskaźnik ten obliczamy w następujący sposób:
Przyjmuje się, że im krótszy cykl rotacji zapasów, tym lepiej.
W literaturze spotyka się również wersje, w której w mianowniku występują koszty zamiast przychodów. Również tutaj możemy przyjąć różną liczbę dni w roku. Powinniśmy również pamiętać o uśrednieniu stanu zapasów.
Cykl operacyjny
Cykl operacyjny jest sumą cyklu należności i cyklu zapasów. Załóżmy, że z naszych obliczeń wynikło, że cykl rotacji należności wynosi 60,4 dnia, natomiast cykl rotacji zapasów wynosi 32,6 dnia. Mając takie dane możemy obliczyć cykl operacyjny, który informuje o tym ile średnio upływa dni od momentu poniesienia wydatków na zakup czynników produkcji, do uzyskania wpływów związanych ze sprzedażą. W naszym przypadku będą to 93 dni (60,4 dni + 32,6 dnia). Skrócenie długości cyklu operacyjnego odczytuje się jako zjawisko pozytywne.
Cykl konwersji gotówki
Ostatnim omawianym tu wskaźnikiem jest cykl konwersji gotówki. Informuje on o tym po ilu dniach (średnio) po spłacie swoich zobowiązań, przedsiębiorstwo jest w stanie sprzedać swoje wyroby i otrzymać pieniądze z tytułu tej sprzedaży. Cykl ten oblicza się odejmując długość cyklu zobowiązań od długości cyklu operacyjnego. Jeżeli do naszego przykładu z poprzedniego akapitu dodamy informację o tym, że dla tej samej spółki cykl zobowiązań wynosi 56 dni, możemy stwierdzić, że cykl konwersji gotówki dla tej spółki trwa 37 dni (93 dni – 56 dni). Skrócenie długości cyklu konwersji gotówki odczytuje się jako zjawisko pozytywne. Może zdarzyć się, że cykl konwersji gotówki będzie przyjmował wartość ujemną. W takim przypadku oznacza to, że okres od poniesienia wydatków na zakup czynników produkcji, do uzyskania wpływów związanych ze sprzedażą jest krótszy niż okres, w którym spółka spłaca swoje zobowiązania, licząc od momentu ich powstania. Często można uznać to za zjawisko pozytywne, choć nie jest to regułą.
Podsumowanie
Wskaźniki związane z efektywnością wykorzystania aktywów nie są zazwyczaj w pierwszej kolejności brane pod uwagę podczas dokonywania analiz. Prym wiodą inne wskaźniki, np. rentowności i zadłużenia. Niemniej jednak, nie należy pomijać w swoich analizach tej niezwykle ważnej sfery działalności spółki. Opisane powyżej wskaźniki stanowią cenne źródło informacji o tym na ile efektywnie zarządzana jest dana spółka. Porównanie wskaźników danej spółki z innymi spółkami z tej samej branży może pomóc w ocenie dotychczasowych działań zarządu, jak i możliwości poprawy wyników w przyszłości.
Inne wersje opisanych tu wskaźników, a także podobne do opisanych tutaj, wraz z interpretacjami znajdziesz w:
-
B. Kotowska, A. Uziębło, O. Wyszkowska-Kaniewska, Analiza finansowa w przedsiebiorstwie, CeDeWu, Warszawa, 2016, s. 115-118.
-
https://www.edukacjagieldowa.pl/gieldowe-abc/analiza-fundamentalna/wskazniki-finansowe/wykorzystania-majatku/
