Dynamiczne wzrosty ryzykownych aktywów w ostatnich tygodniach sprawiły, że sentyment wśród inwestorów znacząco się poprawił, a uczucie chciwości było zdecydowanie bardziej powszechne niż strach. „Uśpienie” czujności inwestorów, przy niesprzyjających okolicznościach (m.in. wzrost oczekiwanego poziomu docelowych stóp procentowych w głównych gospodarkach) sprawiło, że nadarzyła się świetna okazja do przejęcia kontroli nad rynkiem przez obóz „niedźwiedzi”.
Zmianę nastrojów i wzbudzenie niepewności wśród inwestorów świetnie oddaje indeks VIX, który w ostatnich dniach przypomniał o sobie wielu osobom. VIX określany powszechnie „indeksem strachu” jest wskaźnikiem odzwierciedlającym oczekiwania rynkowe dotyczące zmienności indeksu S&P 500 w perspektywie najbliższych 30 dni. Podstawą obliczenia wartości indeksu VIX jest implikowana zmienność opcji na S&P 500 z terminem wygaśnięcia między 23 a 37 dni.
W ostatnich tygodniach VIX nie wykazywał specjalnych oznak mogących świadczyć o nerwowości inwestorów. Wartość wskaźnika przez większość stycznia i lutego znajdowała się blisko poziomu 20 pkt, będąc jednocześnie w okolicach kilkunastomiesięcznego minimum. Skala wahań indeksu również nie była nadzwyczajna, jednak w ostatnim tygodniu pojawiły się symptomy świadczące o zmianie dotychczasowej sytuacji. Wskaźnik zanotował wyraźny wzrost (przede wszystkim podczas wtorkowej sesji), docierając do najwyższych poziomów od grudnia 2022 r.
Wykres 2. Notowania indeksu VIX
Źródło: opracowanie własne, CBOE
VIX mianowany został „wskaźnikiem strachu” ze względu na negatywne powiązanie z zachowaniem indeksów giełdowych. Biorąc pod uwagę historyczne notowania indeksu S&P 500 można zaobserwować, iż dynamiczne spadki akcji związane są ze wzrostem wskaźnika VIX. Z takimi sytuacjami mieliśmy do czynienia chociażby w momencie pojawienia się pandemii koronawirusa czy wybuchu wojny na Ukrainie.
Wykres 3. Notowania indeksu VIX a zachowanie S&P 500
Źródło: opracowanie własne, CBOE, Stooq.pl
Powiązanie między indeksem giełdowym VIX a S&P 500 uwidacznia się szczególnie w momencie wystąpienia silnych ruchów kierunkowych. Wyskok wskaźnika zaobserwowany w minionym tygodniu można traktować jako kolejny sygnał ostrzegawczy dla inwestorów. Wzrost wartości VIX znamionuje większą nerwowość i rosnącą zmienność na rynku akcyjnym.
Związek między wskaźnikiem VIX a indeksem S&P 500 najlepiej oddaje wysoki, ujemny współczynnik korelacji. Krocząca miara oszacowana na podstawie 100 obserwacji w latach 2010-2023 kształtowała się średnio na poziomie -0.8157, co jest potwierdzeniem wysokiej zależności notowań „indeksu strachu” oraz stóp zwrotu na rynku akcyjnym.
Wykres 4. Współczynnik korelacji między indeksem VIX a S&P 500
Źródło: opracowanie własne, CBOE, Stooq.pl
Biorąc pod uwagę ujemną korelację, wskaźnik ten mógłby być wykorzystywany przez inwestorów jako instrument, który pozwala uzyskiwać zyski w momentach dekoniunktury na giełdach lub jako element zabezpieczający portfel. Jednakże, obecnie nie istnieje możliwość bezpośredniego kupna lub sprzedaży indeksu, ale popularnym sposobem uzyskania ekspozycji na „indeks strachu” jest wykorzystanie ETFów. Do tej grupy należy np. instrument Lyxor S&P 500 VIX Futures Enhanced Roll UCITS ETF – Acc, którego celem jest odwzorowanie notowań indeksu VIX. Efektywność rozwiązania sprawdza się szczególnie w krótkoterminowej perspektywie, gdyż konieczność dziennego rolowania kontraktów i ponoszenia kosztów w dłuższym terminie negatywnie oddziałuje na osiągany wynik.
Wykres 5. Zachowanie Lyxor S&P 500 VIX Futures Enhanced Roll UCITS ETF – Acc na tle indeksu VIX
Źródło: opracowanie własne, CBOE, Stooq.pl
