Inwazja Rosji na Ukrainę doprowadziła do gwałtownych wzrostów cen surowców energetycznych, gdyż przekierowała uwagę inwestorów na potencjalne zaburzenia podaży ropy naftowej, gazu ziemnego oraz węgla z Rosji.
Kraj ten jest bowiem jednym z największych producentów i eksporterów surowców energetycznych na świecie. O ile samo zakręcenie kurka przez Rosję nie byłoby dla tego kraju opłacalne, to w centrum uwagi pozostają realne i potencjalne sankcje dotyczące importu ropy naftowej, gazu ziemnego czy też węgla z Rosji do innych krajów świata.
Istotne informacje fundamentalne:
Ropa naftowa
- Produkcja ropy naftowej w Rosji na początku 2022 roku wynosiła nieco ponad 10 mln baryłek ropy naftowej dziennie. To plasuje Rosję na drugim miejscu wśród globalnych producentów tego surowca, za Stanami Zjednoczonymi oraz tuż przed Arabią Saudyjską (przy czym warto zaznaczyć, że Rosjanie i Saudyjczycy w okresie styczeń-luty 2022 r. mieli bardzo zbliżoną produkcję ropy).[1]
- Prognozy produkcji ropy na 2022 rok zakładają, że wydobycie ropy naftowej w Rosji w 2022 roku wzrośnie do przeciętnego poziomu 11,76 mln baryłek dziennie. Prognozy[2] te obarczone są jednak dużym ryzykiem, związanym z sytuacją geopolityczną.
- Eksport ropy naftowej i produktów naftowych z Rosji w 2020 i 2021 roku wynosił około 7,4 mln baryłek dziennie. Nieco wyższy eksport miały jedynie Arabia Saudyjska oraz Stany Zjednoczone (oba kraje ponad 8 mln baryłek dziennie).[3]
- Rosja znajduje się na 8. miejscu na świecie pod kątem największych udokumentowanych rezerw ropy naftowej na świecie. Wynoszą one 107,8 mld baryłek.[4]
- Największymi wolnymi mocami produkcyjnymi, które mogłyby być niemal natychmiast wykorzystane do zwiększenia wydobycia ropy naftowej, dysponują Arabia Saudyjska (ok. 2 mln baryłek dziennie), Iran (ok. 1,5 mln baryłek dziennie), Zjednoczone Emiraty Arabskie (ok. 0,5 mln baryłek dziennie) oraz Stany Zjednoczone (ok. 1 mln baryłek dziennie). W mniejszym stopniu produkcję mogłyby zwiększyć także m.in. Kuwejt, Kazachstan czy Wenezuela.[5]
Gaz ziemny:
- Rosja posiada największe na świecie rezerwy gazu ziemnego. Według różnych źródeł, wynoszą one 35-50 bilionów metrów sześciennych, co stanowi około 20%[6] całkowitych globalnych rezerw. Pod tym kątem, Rosja wyprzedza Iran, Katar, Turkmenistan i USA.
- Rosja jest drugim – po Stanach Zjednoczonych – największym producentem gazu ziemnego na świecie. Produkcja gazu ziemnego w Rosji w 2020 r. wyniosła 638,5 mld metrów sześciennych, co stanowiło 16,6% całkowitej globalnej produkcji.[7]
- Aż 40% importowanego do Europy gazu ziemnego pochodzi z Rosji. Najwięcej surowca importują Niemcy (42,6 mld metrów sześciennych) oraz Włochy (29,2 mld m sześc.), zaś Polska znajduje się na 8. miejscu z importem na poziomie 9,2 mln m sześciennych.[8]
- Największymi wolnymi mocami produkcyjnymi w zakresie zwiększania wydobycia gazu ziemnego dysponują Stany Zjednoczone. Natomiast potencjalne zwiększenie eksportu gazu do Europy mogłoby nastąpić z Kataru, Algierii oraz Nigerii.
Co się wydarzyło:
- Atak Rosji na Ukrainę doprowadził do gwałtownych zwyżek cen ropy naftowej. Notowania ropy Brent dotarły do okolic 132-133 USD za baryłkę, czyli na najwyższe poziomy od 2014 roku. Z kolei notowania amerykańskiej ropy naftowej WTI dotarły do okolic 130 USD za baryłkę, co było najwyższą wyceną od 2008 roku.
- W tym samym czasie notowania gazu ziemnego w USA, Europie i Azji zwyżkowały o ponad 100% w ciągu zaledwie dwóch tygodni.
- Inwazja Rosji na Ukrainę doprowadziła do natychmiastowego wstrzymania certyfikacji gazociągu Nord Stream 2. 23 lutego 2022 r. na taki krok zdecydowali się Niemcy. Nie miał on jednak większego znaczenia dla bieżącej podaży, ponieważ gazociąg jeszcze nie przesyłał surowca.
- Inwazja Rosji na Ukrainę doprowadziła również do wprowadzenia licznych sankcji dotyczących wielu oligarchów, firm oraz branż przemysłu. Nadal jednak niewiele z nich dotyczy importu ropy naftowej. 28 lutego zakaz importu ropy naftowej z Rosji wprowadziła Kanada, natomiast 8 marca import ropy i innych surowców ener-getycznych z Rosji wprowadziły Stany Zjednoczone. Także 8 marca Wielka Brytania poinformowała o planach wygaszenia importu rosyjskiej ropy naftowej do końca 2022 r.
- Stany Zjednoczone zdecydowały się na uwolnienie 180 mln baryłek ropy naftowej ze swoich strategicznych rezerw (Strategic Petroleum Reserve, SPR). Ten proces ma przebiegać stopniowo: począwszy od 1 maja br., uwalniany ma być milion baryłek ropy dziennie przez kolejnych sześć miesięcy. Ponadto, w tym samym okresie na uwolnienie dodatkowych 60 mln baryłek ropy naftowej ze swoich rezerw zdecydowały się inne kraje, będące członkami Międzynarodowej Agencji Energetycznej (MAE).
- Kraje Europy pozostają podzielone w kwestii potencjalnych sankcji, dotyczących importu ropy naftowej oraz innych surowców energetycznych z Rosji.
- Kraje OPEC konsekwentnie trzymają się limitów produkcji zawartych w porozumieniu naftowym OPEC+, którego sygnatariuszem jest również Rosja. Począwszy od sierpnia 2021 r., stopniowo zwiększają produkcję ropy naftowej łącznie o 400 tys. baryłek dziennie każdego miesiąca. W I kwartale 2022 r. OPEC+ nie zmienił swojej polityki.
- Prezydent USA, Joe Biden, zapowiedział zmobilizowanie amerykańskich spółek z sektora łupkowego do wydobywania większych ilości ropy naftowej, głównie poprzez kary za niewykorzystane dzierżawy lub stojący odłogiem sprzęt wydobywczy („use it or lose it”).
