W czerwcu br. Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało scenariusz prognostyczny dla sektora wytwarzania energii elektrycznej. Scenariusz ten stanowi punkt wyjścia do dalszych prac nad kompleksową aktualizacją strategii energetycznej, która obejmować będzie wszystkie sektory gospodarki. Dokument ma wstępny charakter – został on opublikowany przez ministerstwo w celu przeprowadzenia prekonsultacji. Główne cele i założenia tego scenariusza przedstawiliśmy w MAKROmapie z 26.06.2023. Skupiliśmy się wówczas na wpływie oczekiwanych nakładów na transformację energetyczną oraz kształtowanie się inwestycji i wzrostu gospodarczego w średnim okresie. Poniższy raport poświęcamy zakładanym źródłom finansowania tych nakładów.
Scenariusz przedstawiony w ramach aktualizacji „Polityki energetycznej Polski do 2040 roku” (dalej PEP2040) przewiduje wzrost udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w produkcji energii elektrycznej z 17,2% w 2021 r. do 46,6% w 2030 r. i 50,8% w 2040 r. Transformacja ta będzie oparta przede wszystkim o zwiększenie udziału elektrowni wiatrowych (z 9,3% w 2021 r. do 31,9% w 2040 r.) i elektrowni fotowoltaicznych (z 2,2% do 11,9%) w całkowitej produkcji energii elektrycznej. Udział pozostałych OZE (energia wodna, biogaz i biomasa) w całkowitej produkcji energii elektrycznej nie ulegnie znaczącym zmianom w horyzoncie prognozy. Należy jednocześnie pamiętać, że scenariusz zarysowany w PEP2040 zakłada wzrost całkowitej produkcji energii elektrycznej o ok. 37% w latach 2021-2040. Biorąc pod uwagę jednoczesne stopniowe wygaszanie elektrowni wykorzystujących paliwa kopalne oznacza to konieczność znaczącego zwiększenia produkcji energii z OZE aby możliwe było osiągnięcie zarysowanych powyżej celów. PEP2040 zakłada, że produkcja energii elektrycznej z OZE zwiększy się o dwukrotnie pomiędzy 2021 r. i 2030 r. i o kolejne 33% w horyzoncie do 2040 r. (por. wykres). W rezultacie w horyzoncie prognozy (do 2040 r.) zakładany jest ponad siedmiokrotny wzrost energii elektrycznej wytwarzanej w elektrowniach fotowoltaicznych oraz prawie pięciokrotny wzrost produkcji w energii w elektrowniach wiatrowych względem wartości z 2021 r.
Zakładane w PEP2040 zwielokrotnienie produkcji energii elektrycznej z OZE będzie wymagało realizacji znaczących nakładów inwestycyjnych na rozbudowę mocy wytwórczych. Scenariusz przedstawiony w PEP2040 przewiduje, że łączna wartość nakładów inwestycyjnych w OZE wyniesie 726,4 mld zł (w cenach z 2020 r.), z czego 261,8 mld zł przypadnie na lata 2023-2030, a 464,5 mld zł na okres 2031-2040. Zgodnie z PEP2040 warunkiem technicznym niezbędnym do przeprowadzenia skutecznej transformacji będzie również odpowiedni rozwój sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnych. Nakłady na sieć niezbędne do zapewnienia możliwości funkcjonowania struktury mocy wytwórczych przedstawionych w PEP2040 zostały jedynie lakonicznie określone jako „mogące sięgnąć rzędu 500 mld zł” w horyzoncie do 2040 r. Na potrzeby naszej analizy zakładamy, że te wydatki zostaną rozłożone równomiernie w horyzoncie prognozy, co byłoby spójne z projekcjami przedstawionymi w poprzedniej edycji PEP2040. Oznacza to, że realizacja PEP2040 w horyzoncie do 2030 r. będzie wymagała nakładów w wysokości 512 mld zł (w cenach z 2020 r.) łącznie na zwiększenie mocy wytwórczych i rozwój sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnych (por. wykres poniżej).
Sama aktualizacja PEP2040 (a przynajmniej jej publicznie dostępne fragmenty) nie zawiera informacji nt. źródeł finansowania zarysowanych powyżej planowanych nakładów. Takie źródła finansowania (w horyzoncie do 2030 r.) zostały natomiast zaprezentowane w ramach materiału „Źródła finansowania transformacji energetycznej do 2030 r.” udostępnionego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Zgodnie z tym dokumentem w latach 2021- 2030 przewidziane jest finansowanie transformacji energetycznej z wykorzystaniem środków unijnych w wysokości 43,9 mld EUR. Z tej kwoty 32,9 mld EUR pochodzi z Funduszu Odbudowy i Zwiększenia Odporności (w tym 11,1 mld EUR w ramach Krajowego Planu Odbudowy i 21,8 mld z programu REPowerEU), a pozostałe 11,0 mld EUR pochodzi z innych programów unijnych. Dodatkowo, wspomniany dokument jako źródło finansowania transformacji energetycznej wymienia Fundusz Transformacji Energetyki z szacowanym budżetem równym 100 mld zł. Fundusz będzie wspierał różne przedsięwzięcia służące transformacji sektora energetycznego, a źródłem jego przychodów będą środki pochodzące ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2. Na podstawie powyższych informacji szacujemy, że dokument przedstawia źródła finansowania transformacji energetycznej w horyzoncie do 2030 r. o łącznej kwocie równej 299 mld zł (w cenach z 2020 r.). Oznacza to, że obecnie istnieje luka pomiędzy zarysowanymi planami inwestycyjnymi i źródłami finansowania w wysokości 213 mld zł (w cenach z 2020 r.) w latach 2023-2030. Planowane źródła finansowania inwestycji w dalszej perspektywie czasowej nie zostały przedstawione we wspomnianym wyżej dokumencie, a tym samym nie możemy policzyć luki finansowej w latach 2031-2040.
Aby lepiej zobrazować skalę wieloletniej luki finansowej można ją odnieść do wybranych wielkości makroekonomicznych. Opowiada ona wielkości 8,2% PKB lub 66,2% inwestycji ogółem z 2022 r. Można ją również wyrazić jako 154% rocznego napływu bezpośrednich inwestycji bezpośrednich do Polski w 2022 r. lub 19,4% wolumenu kredytu ogółem w polskim sektorze bankowym na koniec 2022 r. Należy zauważyć, że część tej luki zostanie wypełniona przez własne możliwości inwestycyjne spółek energetycznych, które zostaną sfinansowane m.in. z opłaty mocowej płaconej przez końcowych użytkowników energii elektrycznej. Jednocześnie ta luka finansowa może okazać się większa od naszych założeń. Należy pamiętać, że oszacowana powyżej wielkość nakładów na środki trwałe stanowi tylko część inwestycji w transformację energetyczną w Polsce. W przytoczonym powyżej scenariuszu PEP2040 pomijane są zmiany, które dokonują się w zakresie transportu (m.in. elektryfikacja motoryzacji), czy też w ramach produkcji energii cieplnej (np. rozpowszechnienie pomp ciepła). Należy również pamiętać, że przedstawione powyżej projekcje mają charakter wstępny i mogą ulec zmianom w toku dalszych konsultacji PEP2040. Dodatkowo w ubiegłym tygodniu przyjęty został zaktualizowany KPO (wraz z częścią powiązaną z programem REPoweREU), a tym sam przedstawione powyżej wartości źródeł finansowania transformacji energetycznej z tego programu zostaną zapewne również wkrótce zrewidowane.
Łączne nakłady na zwiększenie mocy wytwórczych oraz rozwój sieci przesyłowej i sieci dystrybucyjnych wyniosą zgodnie z PEP2040 ok. 1226 mld zł (w cenach z 2020 r.) w horyzoncie do 2040 r., co stanowi 47% PKB z 2022 r. Profil czasowy wydatków na zwiększanie mocy wytwórczych przedstawiony w PEP2040 sygnalizuje, że ze inwestycje w transformację energetyczną będą dynamizowały wzrost inwestycji ogółem i wzrost gospodarczy, począwszy od 2025 r. Szerzej tę kwestię omówiliśmy w MAKROmapie z 26.06.2023. Zarysowane powyżej tendencje sygnalizują wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia boomu inwestycyjnego w 2025 r. Należy zaznaczyć, że realizacja zaplanowanych inwestycji w transformację energetyczną w pełnej skali będzie uwarunkowana znalezieniem wystarczających źródeł finansowania. Niemniej jednak, nawet w przypadku sfinansowania tylko części projektów boom inwestycyjny w 2025 r. jest bardzo prawdopodobny.
Zobacz także: Gabinet cieni Glapińskiego - NBP wydaje miliony złotych na doradców prezesa. Kim są i ilu ich jest?
