Ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami Covid-19 oraz o uproszczonym postępowaniem o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (tarcza 4.0), umożliwiła przeprowadzenie tzw. uproszczonej restrukturyzacji. Rozwiązanie to, funkcjonujące już przeszło 11 miesięcy okazało się efektywnym i popularnym narzędziem do ochrony przed upadłością. Uproszczone postępowania restrukturyzacyjne stanowiły ponad połowę wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych otwartych w 2020 r Wobec tego, ustawodawca wychodzący naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców, postanowił przenieść rozwiązania z tarczy 4.0 do przepisów prawa restrukturyzacyjnego na stałe.
Ustawa z dnia 28 maja 2021 r. o zmia- nie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw zmodyfikuj obecnie obowiązujące przepisy o postępowaniu o zatwierdzenie układu, przenosząc do polskiego porządku prawnego poszczególne regulacje zawarte w Tarczy 4.0. Zmiany miały wejść w życie 1 lipca 2021 r., jednak wobec potrzeby kompleksowego przygotowania się do informatyzacji postępowania restrukturyzacyjnego, wdrożenie nastąpi 1 grudnia 2021 r. W efekcie, ustawodawca postanowił wydłużyć też do dnia 30 listopada 2021 r. możliwość obwieszczania o otwarciu uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu na podstawie Tarczy 4.0.
W dotychczasowej procedurze uproszczonej restrukturyzacji postępowanie inicjowane jest przez dłużnika, który obwieszczał w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu. Obecnie jest to możliwe po zawarciu umowy z nadzorcą układu oraz przygotowaniu przez dłużnika propozycji układowych, spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz przekazaniu ich nadzorcy układu. Planowane zmiany powodują, że obwieszczenie dłużnika zostanie zastąpione przez obwieszczenie nadzorcy o ustaleniu dnia układowego, zamieszczane w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (przy czym do czasu utworzenia wspomnianego rejestru, obwieszczenie będzie zamieszczane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym). Rozwiązanie to występuje tylko w postępowaniu o zatwierdzenie układu i uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym. Ustalenie przez nadzorcę układu w porozumieniu z dłużnikiem dnia układowego jest niezwykle istotne, bowiem według stanu wierzytelności z tego dnia określa się zarówno uprawnienia wierzycieli do głosowania nad układem, jak i skutki przyjętego układu. W pozostałych postępowaniach restrukturyzacyjnych, takie ustalenie odbywa się w drodze postanowienia sądu o otwarciu postępowania. W praktyce oznacza to, że wierzytelność powstała przed dniem układowym, zostanie objęta układemi aż do momentu zakończenia postępowania układowego nie może być zaspokojona.
Zgodnie z nową ustawą dłużnik będzie miał możliwość uregulowania zobowiązania, jeżeli przemawia za tym korzyść ekonomiczna masy układowej. Rozwiązanie to stanowi istotną różnicę, w porównaniu do uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Zwiększa to poziom elastyczności podejmowanych przez dłużnika działań, mających na celu uzdrowienie jego sytuacji majątkowej, przy jednoczesnym zaspokojeniu wierzycieli w jak najwyższym stopniu.
Przepisy ustawy nowelizującej postulują również sporządzenie wstępnego planu restrukturyzacyjnego (obok spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych). Ma to mieć miejsce jeszcze przed dokonaniem obwieszczenia. Takie regulacje mają chronić wierzycieli i sprawić, że skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego nie powstaną przed sporządzeniem spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego. Jego opracowanie wpływa nie tylko na usprawnienie postępowania, ale również kreuje jego przejrzysty charakter i pozwala nadzorcy oraz wierzycielom na szybsze rozeznanie się w sytuacji dłużnika i zaczerpnięcie kompleksowej wiedzy na temat przewidywanych środków restrukturyzacyjnych, w szczególności źródeł finansowania układu. Na etapie przed dokonaniem obwieszczenia, ustawodawca rezygnuje też z obowiązku przygotowywania pro-pozycji układowych, które, jak wskazuje dotychczasowa praktyka, zmieniają się w toku postępowania.
Ustawa o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych wprowadza także nieznaną uproszczonemu postępowaniu o zatwierdzenie układu instytucję skargi do sądu restrukturyzacyjnego i związaną z tym procedurę. Skarga będzie przysługiwała dłużnikowi w przypadku, gdy nadzorca układu odmówi dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego.
Obowiązek odmowy dokonania obwieszczenia będzie ciążył na nadzorcy w sytuacji, gdy w ciągu ostatnich dziesięciu lat dłużnik prowadził postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego albo jeżeli w ciągu ostatnich dziesięciu lat umorzono wobec niego postępowanie restrukturyzacyjne. Ustawodawca w znowelizowanej ustawie wskazuje wprost, że otwarcie postępowania w takich warunkach będzie niedopuszczalne. Rygor tego postanowienia łagodzi wprowadzony wyjątek, zgodnie z którym nie dotyczy to sytuacji, w której umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli. Co istotne, w każdym przypadku odmowa dokonania obwieszczenia będzie wymagać uzasadnienia.
Nowe przepisy przewidują rozszerzenie dotychczasowej ochrony, która będzie przysługiwać dłużnikowi od chwili dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Obecnie w zakres ochrony wpisuje się bowiem, przede wszystkim, zakaz rozwiązywania mocą oświadczenia drugiej strony umów wzajemnych wymienionych w art. 256 prawa restrukturyzacyjnego. Nadchodząca zmiana ma rozwinąć ten katalog, poprzez wprowadzenie zakazu wypowiadania umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika. Zgodnie z nowelizacją, spis umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika sporządza nadzorca sądowy i składa do akt w terminie do 3 tygodni od otwarcia postępowania. Utrzymana zostanie również ochrona dłużnika przed egzekucją, polegająca na zawieszaniu prowadzonych wobec dłużnika postępowań egzekucyjnych z mocy prawa oraz zakazie wszczę- cia postępowań egzekucyjnych. Nowe przepisy zakładają niedopuszczalność prowadzenia egzekucji bez względu na jej zakres, a więc niezależnie od tego, czy dana wierzytelność jest objęta układem, czy też nie. W przeciwieństwie do obecnych regulacji, przepisy nowelizujące, oprócz zawieszenia toczących się postępowań egzekucyjnych, przewidują także możliwość uchylenia dokonanych już zajęć. Podobnie jak w dotychczasowym stanie prawnym, ustawodawca zdecydował się uregulować kwestię, związaną z uchyleniem skutków dokonania obwieszczenia. Sąd uchyli skutki powstałe w wyniku dokonania obwieszczenia w szczególności w sytuacji, gdy prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli bądź gdy ujawnią się okoliczności w warunkach których prowadzenie postępowania będzie niedopuszczalne. Przed wydaniem takiego rozstrzygnięcia Sąd może przesłuchać dłużnika, wierzyciela lub nadzorcę układu. Warto podkreślić, że znowelizowana ustawa przewiduje możliwość wniesienia zażalenia na wydane przez Sąd postanowienie. Z instytucji tej nie można było skorzystać w postępowaniu prowadzonym na podstawie obecnie obowiązujących przepisów.
Wedle nowych przepisów, podobnie jak dotychczas, postępowanie będzie trwało 4 miesiące, licząc od dnia zamieszczenia obwieszczenia. W przypadku niezłożenia przez dłużnika w tym terminie do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, skutki obwieszczenia wygasają z mocy prawa. Orzeczenie sądu ma w tym przypadku charakter deklaratoryjny. Jego wydanie następuje na wniosek osoby, mającej w tym interes prawny, przede wszystkim na żądanie wierzyciela lub dłużnika.
Informatyzacja spraw restrukturyzacyjnych sprawia, że nowo projektowane postępowanie zakłada m.in. głosowanie wierzycieli. Odbywa się ono za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, obsługującego postępowanie sądowe, gdzie uprzednio nadzorca układu zamieszcza kartę dogłosowania.
Z chwilą wejścia w życie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych nastąpi również informatyzacja spraw restrukturyzacyjnych. Nowe postępowanie zakłada m. in. głosowanie wierzycieli za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, gdzie uprzednio nadzorca układu zamieszcza kartę do głosowania Nadchodzące zmiany zakładają możliwość objęcia układem z mocy prawa wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo. Będzie to dotyczyło wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych. Taką możliwość zapewni odpowiednio zredagowana propozycja układowa, przewidująca w szczególności pełne zaspokojenie wierzytelności, przysługującej wierzycielowi zabezpieczonemu rze-czowo wraz z należnościami ubocznymi. Nastąpi to zgodnie z umową, będącą podstawą ustanowienia zabezpieczenia, nawet w przypadku, gdy umowa ta została skutecznie rozwiązana lub wygasła. Objęcie wierzyciela rzeczowego układem bez jego zgody, będzie możliwe w warunkach, gdy propozycja układowa będzie przewidywać zaspokojenie wierzycielaw stopniu nie niższym od tego, jakiego może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia. Będzie to miało zastosowanie również do wierzytelności zabezpieczonych przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa. Co ważne, w przypadku gdy propozycje układowe obejmują wierzycieli zabezpieczonych, podział na grupy jest obligatoryjny.
Zaproponowane w zakresie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego zmiany już teraz należy ocenić pozytywnie. Znowelizowane przepisy stanowić będą atrakcyjną alternatywę dla uciążliwego, kosztownego i nieraz długotrwałego postępowania sądowego. Za milowy krok naprzód należy również uznać daleko idącą informatyzację postępowania, która usprawni procedurę restrukturyzacji.
