Rynek gier komputerowych to aktualnie jeden z najgorętszych sektorów gospodarczych, a inwestycje w akcje podmiotów gamingowych wciąż należą do najbardziej dochodowych. Wartość rynku gier dynamicznie rosła na przestrzeni ostatnich lat osiągając 152 miliardy dolarów w 2019 roku, co stanowi skumulowany wzrost o przeszło 10 procent w stosunku do roku poprzedniego. Współczesny świat traktuje gaming jako nowego dostawcę rozrywki, a oferowane produkty nie ograniczają się do wąskiej grupy odbiorców w postaci maniaków komputerowych. Zamiast tego konsumentem stał się odbiorca masowy, co bardzo ważne w kontekście rozwoju branży i śrubowaniu zysków.
Czy inwestycja w sektor gier to długoterminowy strzał w dziesiątkę? Wszystko zależy od rozwoju branży i przyszłych zysków. W tym artykule przyjrzymy się benchmarkom giełdowym podmiotów wypłacającym sute dywidendy i wynagrodzenia dla zarządów spółek oraz zanalizujemy jak wygląda sytuacja pracowników od strony zarobków w branży – a więc – kosztów po stronie przedsiębiorstwa. Całość okraszona zostanie szczegółowym wyjaśnieniem etapu tworzenia gier komputerowych, mobilnych czy konsolowych, a wszystko po to, żeby lepiej zrozumieć specyfikę branży w kontekście inwestycji giełdowych. A premiera Cyberpunk’a, choć 2077, zbliża się nieuchronnie. A wraz z nią potencjalne okazje inwestycyjne…
Jak powstaje gra?
Przedsięwzięcie w większości przypadków finansowane jest przez wydawcę. Niektóre studia, takie jak CD Projekt, łączą w sobie bycie wydawcą oraz producentem, co pozwala uzyskać pełną kontrolę i niezależność w kontekście produkcji. Nie ma w tym przypadku mowy o konfliktach „na górze”, pomiędzy finansującym a wytwórcą, co mogłoby zostać odczytane przez rynek jako komplikacja i doprowadzić do gwałtownego spadku cen akcji jeszcze przed rozpoczęciem samego procesu tworzenia i wydawania gry.
Sam proces dzieli się na trzy główne etapy:
- W pre-produkcji najważniejsze jest przygotowanie pomysłu lub wstępnej koncepcji, po której następuje złożenie odpowiedniej dokumentacji zawierającej wytyczne projektu oraz harmonogram prac. Jest to krok szczególnie ważny w przypadku dużych studiów jak Rockstar Games, przy którym pracuje setki osób.
- Produkcja właściwa opiera się o kreację kodu źródłowego, grafiki i oprawy dźwiękowej. Najważniejszą rolę na tym etapie produkcji odgrywają artyści 3D oraz 2D, dźwiękowcy i oczywiście game designerzy i programiści. Wiele przedsiębiorstw decyduje się na outsourcing tych usług, szczególnie mniejsze studia nie posiadające grupy kapitałowej.
- Ostatni etap to post-produkcja. Gra oraz prace nad nią zostały ukończone więc teraz można modyfikować oprogramowanie pod kątem ewentualnych poprawek, tzw. bugów, poprawy wydajności lub opracowywania zawartości dodatkowej. Konserwacja związana z tym etapem polega na utrzymaniu oprogramowania, czyli istotnymi kwestiami staje się dostosowywanie do priorytetów klienta (konsument ostateczny – odbiorca), odpowiedni personel utrzymujący system oraz szacowanie kosztów związanym między innymi z podtrzymaniem serwerów do gry sieciowej.
Zarobki, rola i hierarchia w procesie tworzenia gry
Wielu deweloperów rozpoczyna karierę samodzielnie tworząc i monetyzując treści wydawane na smartphone’y za pośrednictwem Google Play czy AppStore. W tym artykule skupimy się jednak na pracy w większym zespole, aby lepiej zrozumieć procesy towarzyszące produkcji tytułów w takich firmach jak Playway, CD Projekt, Ubisoft czy ActivisionBlizzard. Podawane niżej zarobki będą w ujęciu rocznym.
Rysunek 1. Hierachia w procesie tworzenia gier, duże przedsiębiorstwa
Źródło: opracowanie własne
Najważniejszy jest wydawca. To on decyduje o przyznaniu finansowania na konkretne projekty i trzyma kontrolę nad dalszymi inwestycjami w produkcję. Istnieją studia deweloperskie, które zajmują się produkcją powtarzalnej serii gier (FIFA, FarCry, Call of Duty), lecz są w pełni zależne od wydawcy. Jednym z największych graczy na rynku, który skupia wokół siebie potężną grupę kapitałową, jest Electronic Arts. Przykładem przedsiębiorstwa z rodzimego rynku może być Playway, które posiada w swoim porfolio około 40 firm zależnych odpowiedzialnych za produkcję poszczególnych tytułów, a akwizycja nowego studia następuje średnio raz w miesiącu. CD Projekt jest zarówno wydawcą jak i producentem, skupiając swoje wyniki finansowe wokół jednego – głównego – tytułu.
Całego procesu tworzenia gry pilnuje producent. Jest to podmiot odpowiedzialny za nadzór i kreowanie ścieżki podążania projektu. Ponadto producent pilnuje aby produkt zgadzał się z zatwierdzoną wizją i powstał w planowanym terminie. Każde opóźnienie generuje straty i powiększa koszty. Dłuższy czas oczekiwania na premierę oznacza odłożone w czasie zyski, większe wynagrodzenia dla programistów pracujących nad tytułem, a także niezadowolenie inwestorów często oznaczając spadki cen akcji na giełdach.
Art Director to osoba koordynująca pracę wielu pracowników. Ze względu na ich liczbę, koszty dla przedsiębiorstwa są wysokie. Zarobki AD w Polsce szacuje się na około 175 000 – 330 000 złotych, przy czym średnia wynagrodzeń wynosi 210 000 zł. Concept Artist na podstawie przygotowanych przez designerów informacji szkicuje wizję danego obiektu bądź postaci. Dzięki jego pracy łatwo i wizualnie można ocenić, czy konkretny obiekt lub postać będą pasowały do świata gry. Zarobki na tym stanowisku szacuje się w Polsce na 68 201 zł (1-3 lata doświadczenia), a doświadczonych seniorów (8+ lat doświadczenia) czeka zarobek rzędu 119 695 złotych. Pracę reszty pracowników, a więc modelarzy (konstruktor 3D), ilustratorów (konstruktor 2D), Riggerów (modele od animacji) czy Technical Artist, wycenia się średnio na 70 tys. złotych rocznie, choć zdecydowanie lepiej płaci się modelarzom. Zdecydowana większość zarabia kwoty powyżej 100 tys. zł. Te osoby zatrudniane są często przez producentów na zasadzie umowy o dzieło lub kontraktu, w związku z czym wynagrodzenia mogą się znacząco różnić i tym samym osoba odpowiedzialna za niewielką część projektu może liczyć się z zarobkami rzędu 3 tys. zł.
Programiści to zazwyczaj osoby podległe pod swoich team liderów. Zarobki programistów są zazwyczaj zbliżone, niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy. Jak podaje Salary Expert, w Polsce przeciętne wynagrodzenie na tym stanowisku to 115 206 zł rocznie, co daje prawie 10 000 zł brutto miesięcznie. Oczywiście wszystko zależy od doświadczenia pracownika.
Rysunek 2. Zarobki programisty w Polsce
Źródło: salaryexpert.com
Na wejściu przedsiębiorstwo musi się liczyć z kosztami rzędu 82 tys. zł rocznie, natomiast seniorzy zarabiają do 142 tys. zł rocznie. Zatrudnienie dużej ilości niedoświadczonych pracowników może wpłynąć na obniżenie kosztów prowadzenie działalności ale i na pogorszenie jakości ostatecznego produktu.
Zarobki producentów oraz wydawców są uzależnione od modelu biznesowego firmy i rodzaju prowadzonej współpracy. Studia jak CD Projekt, a więc jednocześnie wydawcy, otrzymują 100% przychodu ze sprzedaży gier i pomniejszają swój przychód o koszty. Na ostatnim tytule, Wiedźminie 3, CDR zarabia setki milionów złotych rocznie. Z kolei producenci studiów podległych pod grupy kapitałowe i wydawców otrzymują wynagrodzenie na zasadzie prowizji od sprzedanych tytułów, bądź w drodze normalnego rozliczenia miesięcznego. Wszystko zależy czy dany projekt okaże się rentowny i porwie rynek. Jak widać na przedstawionych powyżej kosztach, przedsiębiorstwom nie opłaca się odkładać w czasie premiery swoich gier, chyba że uznają, że jest realna potrzeba. Kompulsywne odkładanie premiery kilka razy z rzędu może świadczyć o niezadowoleniu producenta z postępów w produkcji i niedobrze świadczy o nadchodzącej grze. Wskazuje to na niedopracowanie lub też wielkie ambicje studia, które będą musiały zostać schłodzone.
Koszty zarządu w spółkach gamingowych
Zarobki członków zarządu spółek publicznych składają się z wynagrodzenia zasadniczego i wypłacanych premii. Wypłacane premie działają tutaj jako czynnik motywujący, a ich wysokość uzależnia się od wypracowanych wyników finansowych. Analizując koszty ogólnego zarządu na tle polskich spółek gamingowych możemy zauważyć, że znacząco rosły one w przypadku większych i bardziej dojrzałych firm na rynku (CD Projekt), natomiast niewiele zmieniło się w przypadku spółek młodych, gdzie wynagrodzenia stały w miejscu, bądź malały (CIG Games).
*spółki nie prowadzą rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym
Taki stan rzeczy związany jest ze strategią przedsiębiorstwa. W przypadku dużego studia, jakim jest CD Projekt, nastąpiło wypłacenie premii związane z udaną komercjalizacją ich ostatniego tytułu, natomiast mniejsze studia skupiały się głównie na reinwestycji zysku i powiększaniu kapitałów własnych, zwiększając tym samym wartość księgową.
Rysunek 3. Liczba członków władz spółek i ich kapitalizacja
Liczba członków zarządu wśród polskich spółek gamingowych waha się od 2-6. Zarząd posiada pełną dowolność w określaniu ilości potrzebnych członków zarządu, przy czym liczba ta musi być większa niż 1 w spółce akcyjnej. W przypadku liczby osób nadzorujących prace zarządu jest to 5 lub 6 osób.
Rysunek 4. Koszty ogólnego zarządu na podstawie wybranych spółek
W 2019 roku najwyższy koszt ogólnego zarządu odnotował CD Projekt, przeznaczając na wynagrodzenia ponad 57 milionów złotych. W powyższym zestawieniu na drugim miejscu jest Ten Square (9,6 mln zł), natomiast stawkę zamyka CIG Games z 5,8 milionami złotych.
Najwyższe średnie wynagrodzenie z tytułu pełnionych funkcji otrzymali członkowie zarządu CD Projekt, gdzie średnie wynagrodzenie wyniosło 9,52 mln zł na głowę. Pozostałe spółki płaciły odpowiednio: 3,2 mln oraz 1,16 mln zł. Koszty ogólnego zarządu w okresie 2018-2019 wzrosły najbardziej u twórców „Wiedźmina”, bo aż o 56%. Z kolei procentowa zmiana kosztów zarządu Ten Square oraz CIG Games wyniosła 12% i 0%. CIG, jako jedyna spółka, praktycznie nie zdecydował się więc na wzrost z tytułu wynagrodzeń.
Wypłata wynagrodzeń oraz premii ma swoje konsekwencje. Im są one wyższe, tym większe koszty ponosi przedsiębiorstwo i zmniejsza tym samym podstawę opodatkowania, ale traci tez możliwość reinwestycji wypracowanego zysku. Inwestycje odkładają w czasie konsumpcję sukcesu, ale też wpływają na tworzenie kapitału w postaci budynków, zapasów czy technologii. Specyfika branży nie wymaga jednak wysokich nakładów inwestycyjnych. Zysk zatrzymany (czyli brak wypłaty sutych premii) pozwala też zwiększyć kapitał zakładowy firmy, co buduje pozytywny wizerunek wśród wierzycieli i kontrahentów, ponieważ oznacza wyższą wypłacalność. Zwiększa się też wartość księgowa przedsiębiorstwa.
Wynagrodzenia zarządu a notowania spółki na giełdzie
Z punktu widzenia inwestora indywidualnego najważniejszym pozostaje pytanie: w jakie spółki gamingowe warto zainwestować i na jaki okres?
Rysunek 5. Stopa zwrotu wybranych spółek gamingowych
Analiza stopy zwrotu powyższych spółek giełdowych pozwala stwierdzić, że im wyższe wynagrodzenia zarządu, tym lepsza okazywała się stopa zwrotu w długim terminie. W przypadku CD Projekt 5 letnia stopa zysku to niemal 1500%, podczas gdy CIG Games w ostatnich latach przeszło restrukturyzację i zasadniczo od niedawna wychodzi na prostą – choć do kursu sprzed lat nie powróciło.
Do wniosków możemy zaliczyć obserwację, że jeśli wynagrodzenia zarządu pozostają relatywnie racjonalne, nie wpływają w znaczącym stopniu na notowania giełdowe spółek gamingowych, ponieważ w tym biznesie wartość dla akcjonariuszy bardziej utożsamia się z przewidywaniami co do zysków, przyjętym modelem biznesowym i jego realizacją czy marketingiem związanym z produkcjami danego studia. Zysk zatrzymany i inwestycje w kapitał zakładowy nie mają większego sensu z punktu widzenia branży w jakiej się znajdujemy. Podnoszenie wiarygodności finansowej czy wartości księgowej w przypadku spółek informatycznych po prostu nie ma większego sensu, gdyż środki pieniężne i ich ekwiwalenty są na bardzo wysokim poziomie i dług (dźwignia finansowa) nie jest podstawą do wzrostu wartości przedsiębiorstwa. W tym kontekście rozsądniejszym wydaje się analiza potencjału danej spółki do akwizycji nowych studiów deweloperskich i powiększanie grupy kapitałowej.
