Poznając historię danego kraju nie możemy pominąć historii jego waluty. Polski złoty przeszedł długą drogę zanim zyskał współczesną formę. Na długo zanim wybito pierwsze monety określane mianem złoty waluta polska była walutą wirtualną.Pierwsze wzmianki o złotym znajdziemy w Statutach Piotrkowskich z 1496 roku. Wiek XV to wiek wielkich odkryć geograficznych. Rzeczpospolita jest wtedy w rozkwicie a rozwijające się kontakty handlowe wymuszają posiadanie jednostki rozliczeniowej.
Pierwsza moneta
Pierwszą monetę z napisem: „Cenę daje ocalenie kraju i to lepsze jest od kruszcu”zawdzięczamy Janowi II Kazimierzowi Wazie, ostatniemu z Wazów. Ukazała się ona w 1663roku i zawierała srebro o wartości 13groszy a jej wartość rynkowa była 30 srebrnych groszy.
Dobry żart tynfa wart
Na pewno każdy choć raz słyszał to powiedzenie, ale już nie każdy zna jego historię. Andrzej Tynf, a właściwie Andreas Tumpe,niemiecki mincerz i zarządca mennic królewskich, jeden z największych szkodników polskiej gospodarki. Po potopie szwedzkim i zniszczeniu mennicy koronnej stał się monopolistą w biciu monet. Wpadł na pomysł bicia monety o zawartości kruszcu kilkakrotnie niższej od deklarowanego nominału (15 z 30 groszy)zwanej tymf lub tynf. Bił więcej pieniądza niż pozwalał mu królewski przywilej. Dokonał wielu fałszerstw i nadużyć i aby uniknąć procesu w 1667 roku uciekł z Polski.
Próby ucywilizowania rynku monetarnego
W Rzeczypospolitej oprócz tynfów w obiegu były m. innymi: grosze,talary,boratynki oraz monety zagraniczne. Jan III Sobieski chcąc uporządkować ten chaos zezwolił na uruchomienie mennicy. Niestety reforma się nie powiodła i w 1685 roku mennice koronne zamknięto i pozostały ona zamknięte przez następne 80 lat.
Reforma monetarna a Prusacy
Stanisław August Poniatowski przeprowadził reformę monetarną w wyniku, której wszystkie obce monety wycofano a główną jednostką stała się moneta z polskim napisem złoty. Polskie srebrne talary stały się łakomym kąskiem dla Prusaków, którzy masowo je wywozili w zamian zostawiając pieniądze gorszej jakości. Historia kołem się toczy. Znowu zmniejszono zawartość srebra w monetach a także wprowadzono do obiegu miedziane monety. Pieniądz przestał mieć wartość kruszcu z jakiego był zrobiony.
Papierowe bilety skarbowe
Zawierucha wojenna, powstanie kościuszkowskie,ciągła konieczność zbrojenia się spowodowały, że na rynku brakowało pieniędzy bo brakowało kruszcu do ich bicia. Pierwsze papierowe pieniądze drukowane wyemitowano podczas powstania kościuszkowskiego. Po powstaniu miały być zamienione na kruszec. Jednakże po upadku powstania bilety skarbowe przestały być środkiem płatniczym i nigdy nie zostały wykupione i zamienione na kruszec.
Bilety kasowe
W Księstwie Warszawskim rozpoczął się kolejny etap historii polskiej waluty. Pod koniec 1810 roku dekretem Fryderyka Augusta króla saskiego wprowadzono bilety kasowe , na których pojawił się herb Księstwa Warszawskiego. Od 1815roku utworzone Królestwo Polskie emitowało pieniądze z herbem państwa kongresowego.
Pierwszy Bank Polski
Za początek polskiej bankowości uznawany jest rok 1828.Wtedy to powstaje pierwszy polski bank państwowy- Bank Polski,emitent polskiego złotego. Bank ten oprócz emitowania złotego,udzielania pożyczek, finansował budowę dróg oraz polskie górnictwo.
Zmiana wizerunku złotego
Rok 1830 to Powstanie Listopadowe, powstanie rządu tymczasowego. Jedynymi pieniędzmi polskimi są banknoty i monety rządu powstańczego. Zmianie ulega wizerunek pieniędzy. Herb Państwa Kongresowego zostaje zastąpiony ukoronowaną tarczą herbową z polskim orłem i litewską Pogonią.
Rusyfikacja
Lata 40 i 50 XIX wieku to okres rusyfikacji Polski. Na srebrnych monetach pojawiają się napisy w języku rosyjskim. Oficjalnie zaczynają obowiązywać ruble i kopiejki. Bank Polski najpierw został podporządkowany rosyjskiemu Ministerstwu Skarbu w Petersburgu a w 1894 został zlikwidowany a jego majątek przejął Bank Państwowy Rosji. Monety z białym orłem pojawią się dopiero w 1916r.
Krakowska złotówka
Wolne Miasto Kraków czyli niezależne państewko istniejące w latach 1815-1846 stało się kontynuatorem groszy i złotego. W obiegu pojawiły się srebrne jednozłotówki, monety dziesięcio i pięciogroszowe. Widniał na nich ukoronowany herb miasta.
Polska marka
W trakcie I wojny światowej,zajęciu przez Niemcy części ziem polskich do obiegu wprowadzono polskie marki z białym orłem w koronie. W 1918 rozpoczęła się II Rzeczpospolita a jej oficjalnym środkiem płatniczym była nadal marka polska. Państwo polskie borykało się z wieloma problemami, finansowymi włącznie. Planowano emisję nowych monet, nawet wybito monety próbne, ale do obiegu nie weszły. Nowe państwo miało ogromne trudności z przyciągnięciem kapitału zagranicznego. Emitująca pieniądze Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa zaczęła dodrukowywać je bez pokrycia. Rozszalała się hiperinflacja. Stopa rocznej inflacji osiągnęła 3 tysiące procent. Nastąpił koniec polskiej marki.
Lech
Sytuacja finansowa kraju wymagała szybkiej reformy. Miał tego dokonać nowy Minister Skarbu, Władysław Grabski. Radykalną zmianę rozpoczął skup marek oraz zastopowanie dodruku pieniędzy. W 1924 roku jako spółka akcyjna powstał Bank Polski, którego głównym zadaniem miała być emisja nowych pieniędzy. Przygotowania do nowej waluty rozpoczęto dużo wcześniej,gdyż już 1919 roku Naczelnik Józef Piłsudski podpisał dekret ,że „jednostka monetarna waluty polskiej otrzyma nazwę Lech a setna jej część to będzie grosz.”Nazwa ta jednak nie zyskała aprobaty większości Polaków. Propozycje były różne: polonia,sarmata,setnik, kościuszko, lech. Po 23 dniach ,w trakcie których teoretycznie walutą był lech, choć nie wybito ani monety ani nie wydrukowano banknotu o tej nazwie, Sejm uchylił dekret Marszałka uzasadniając historycznie nazwę złoty(jednostka monetarna Królestwa Polskiego) i oficjalnie przyjął ją za walutę. Odtąd sto groszy składało się na 1 złoty.
1 złoty
Nowa waluta posiadała solidną podstawę. Złoty tego okresu był mocną polską walutą opartą na parytecie złota ,czyli złoty był odpowiednikiem określonej wagi złota. Zgodnie z tym wartość 1 złotego wynosiła 0,2903grama złota. 30% znajdujących się w obiegu pieniędzy miało zabezpieczenie w złocie i obcych walutach. W obiegu były monety od 1grosza oraz banknoty o największym nominale 500zł. Banknoty przed fałszowaniem zabezpieczono znakiem wodnym oraz napisem:”Podrabianie - usiłowanie podrabiania- puszczanie w obieg- lub usiłowanie puszczania w obieg podrobionych biletów Banku Polskiego podlega karze ciężkiego więzienia”. Obecnie tylko kilka osób zna zabezpieczenia złotego. Są to ściśle tajne informacje uniemożliwiające fałszowanie banknotów. Szczególnym utrudnieniem są farby do drukowania banknotów. Jednakże statystyki wykazują,że rocznie policja likwiduje około 50 wytwórni o różnym stopniu zaawansowania.
Poprawna forma złoty czy złotych
Każdy pewnie przynajmniej raz zastanawiała się nad poprawnością językową. Zgodnie z poradnią językową PWN należy mówić 7złotych(kogo?czego?).Jedynie przy zwrocie mam 1 złoty używamy formy złoty.
Młynarek
Rok 1939 to atak Niemiec na Polskę, wojna, grabienie wszystkiego. Niemcy natychmiast utworzyli instytucje zajmujące się pozyskiwaniem marek i wysyłaniem ich do banku III Rzeszy. W obiegu wtedy były reichsmarki, złoty oraz bony. Nazwa złoty istniała nadal,napisy były w języku polskim ale na banknotach nie było już orła w koronie.15.XII.1939 powołano Bank Emisyjny w Polsce, którego zadaniem była emisja nowych pieniędzy. Jego szefem został Feliks Młynarski, dotychczasowy wiceprezes Banku Polskiego. Wszystkie pieniądze będące w obiegu ostemplowano a w 1940 roku wymieniono na walutę okupacyjną. Od nazwiska Feliksa Młynarskiego banknoty okupacyjne pocznie nazywano Młynarki.
Ciemna karta złotego
Po zakończeniu II wojny światowej projektem nowych polskich banknotów zajęli się radzieccy graficy a ich emisją Centralna Kasa Skarbowa a następnie Narodowy Bank Polski. Lata 50 XX wieku zapisały się w historii wybuchem wojny koreańskiej. Z tego powodu władze polskie postanowiły zwiększyć produkcje zbrojeniową, co zaowocowało inflacją, kartkami żywnościowymi Do 1950 roku w obiegu były tylko banknoty o nominałach od 1 do 500zł.Do reformy monetarnej w 1950 roku przygotowania trały dwa lata. Prace te objęte były ścisłą tajemnicą. Już w 1948r. zaczęto druk nowych banknotów tematycznie związanych ze środowiskiem chłopskim i robotniczym: rolnik 10zł, kwiaciarka 20zł, rybak 50zł, robotnik 100zł, górnik 500zł. Nowe banknoty wprowadzono do obiegu w dniu wypłat 30.X.1950 roku a ustawy sankcjonujące to wprowadzenie podjęto 28.X. Był to ogólny szok dla wszystkich Polaków. Przyjęte w Sejmie ustawy pozwoliły na konfiskatę 2/3 oszczędności zgromadzonych w złotówkach. Gotówkę można było wymienić w stosunku 1:100. Ceny, wynagrodzenie przeliczano trzy nowe złote za 100 starych. Czas na wymianę pieniędzy dano do 8.XI. Równocześnie wprowadzono zakaz handlu złotem i walutą obcą. Legalna wymiana za bardzo niską cenę w w porównaniu z realną wartością możliwa była tylko w bankach. Polacy mający złoto lub walutę obcą nie chcąc ich wymieniać zakopywali posiadany majątek w ziemi,gdyż jego posiadanie było niedozwolone. Za posiadanie złota lub obcej waluty groziło 15 lat więzienia, za handel nimi kara śmierci.
Nowe oblicza banknotów
Do czasów Edwarda Gierka złoty nie zmieniał się. Jedynie niektóre banknoty zastąpiono monetami. W 1966 roku wyemitowano nowy banknot z Mikołajem Kopernikiem. Była to niezwykła zmiana graficzna, odstępstwo od dotychczasowej tematyki. W latach 1974-77 wyemitowano serię Wielcy Polacy: Karol Świerczewski -50zł, Ludwik Waryński-100zł, Jan Henryk Dąbrowski-200zł, Tadeusz Kościuszko-500zł, Mikołaj Kopernik 1000zł, Mieszko I i Bolesław Chrobry -2000zł. Będące w obiegu monety zastąpiono: 10zł Józef Bem, 20zł Romuald Traugutt. Nieco później pojawił się banknot z podobizną Chopina o wartości 5000zł.
Inflacja
Czas PRLu to okres inflacji. Chcąc ją zmniejszyć do obiegu wprowadzono nowe banknoty: Stanisław Wyspiański -10000zł, Maria Skłodowska Curie 20000 zł, Stanisław Staszic 50000zł. Ciekawostką był banknot, który nie miał żadnej podobizny a jego nominał wynosił 200000zł.Wszystkie te banknoty miały napis Polska Rzeczpospolita Ludowa i orła bez korony.
Hiperinflacja
Pod koniec PRL hiperinflacja dotkliwie dała znać o sobie. Jej poziom rekordowy wynosił1395% w skali roku. Zarówno pensje jak i ceny rosły w zawrotnym tempie. W sklepach były pustki. Ludzie kupowali cokolwiek napotkali a było możliwe do kupienia. Dodrukowywane bez pokrycia pieniądze pogarszały sytuację. Coraz większa liczba banknotów była potrzebna do dokonywania wypłat. Rząd ponownie zdecydował się na wyemitowanie nowych banknotów o wyższych nominałach:100 000 -Stanisław Moniuszko, 200 000 Ignacy Paderewski. W planach był jeszcze banknot 500 000 z Józefem Piłsudskim ale nie został wprowadzony do obiegu.
Denominacja złotego
Kres hiperinflacji położył plan Balcerowicza,wprowadzona bardzo niska indeksacja płac. Po opanowaniu inflacji 1.01.1995roku przeprowadzono denominację złotego. Przez okres jednego roku na rynku były stare i nowe pieniądze. Wszystkie ceny podawane były podwójnie:1zł nowy lub 10 000zł starych. Wprowadzone w obieg nowe banknoty miały wizerunki władców Polski: Mieszko I 10zł, Bolesław Chrobry 20 zł,Kazimierz Wielki 50zł,Władysław Jagiełło 100zł, Zygmunt I Stary 200zł. Monety znajdujące się w obiegu miały wartość od 1gr do 5zł.Najnowszym banknotem jest 500zł z podobizną Jana III Sobieskiego. Jego ilość na rynku będzie zależała od zapotrzebowania.
Przyszłość złotego
Złoty polski jest już wiekowym staruszkiem, który niedługo będzie obchodził setne urodziny. Porównując długość obiegu to nasz złoty niewiele ustępuje (38 lat młodszy) symbolowi stałości -frankowi szwajcarskiemu. Niestety obieg ten został zachwiany w 2003roku kiedy Polska wstąpiła do Unii Europejskiej a tym samym została zobligowana do przyjęcia waluty euro. Konkretna data tej zmiany jeszcze nie jest znana.
Komentarze
Sortuj według: Najistotniejsze
Nie ma jeszcze komentarzy. Skomentuj jako pierwszy i rozpocznij dyskusję